Một vài nét đại cương về nhãn khoa Đông y

Tác giả : TTƯT. BS. TRẦN VĂN BẢN (Tổng thư ký TW Hội Đông y Việt Nam)

Nhãn khoa của Trung y từ đời Tống đã thành một chuyên khoa, về sau trên cơ sở đó các y gia đều có những phát minh mới và bổ sung thêm. Sách nhãn khoa bao gồm: “Chứng trị chuẩn thằng” của Vương Khẳng Đường, “Nhãn khoa thẩm thị dao hàm” của Phó Nhân Vũ và “Ngân hải tinh vi”, “Nhãn khoa cẩm nang”…

NGŨ QUAN TRONG ĐÔNG Y

Mắt là một trong ngũ quan trong Đông y có quan hệ mật thiết với nội tạng của cơ thể con người. Mắt là nơi khai khiếu của tạng Can; Thiên Âm dương ứng tượng đại luận. Sách Tố Vấn nói: “Can chủ ở mắt... khiếu của Can là mắt”. Thiên ngũ duyệt ngũ sử sách Linh khu lại nói: “Mắt là khí quan của Can”. Nhưng các bộ phận trong mắt thì lại đều có chỗ sở thuộc của nó cho nên đời sau phát triển ra thành thuyết “Ngũ luân”, “Bát quách” để nói rõ công năng sinh lý của mắt và quan hệ giữa các bộ phận, tổ chức của mắt với nội tạng. Trong đó thuyết Ngũ luân thường dùng cho thầy thuốc nhãn khoa qua các thời đại. Ngũ luân là: Nhục luân, Khí luân, Huyết luân, Phong luân và Thủy luân.

- Nhục luân: Nhục luân là chỉ vào toàn bộ mi mắt, gồm có: mí trên và mí dưới. Rìa ngoài mí trên và mí dưới gọi là “vành mí”. Mí trên gọi là thượng huyền, mí dưới gọi là hạ huyền, (cũng còn được gọi là thượng cương và hạ cương), chúng đều có lông mi. Mí mắt ngoài việc quản lý sự nhắm mở còn có tác dụng trọng yếu cùng với lông mi và lông mày bảo vệ mắt. Về quan hệ với nội tạng thì mí mắt thuộc Tỳ, vì Tỳ chủ về cơ nhục cho nên mi mắt gọi là Nhục luân.

- Huyết luân: Chỗ mí trên và mí dưới kết hợp với nhau (khóe mắt), phía đầu bên trong gọi là khóe trong (đầu mắt), phía bên ngoài gọi là khóe mắt ngoài (đuôi mắt). Ở mí trên chỗ đầu mắt có tổ chức phân tiết nước mắt, ở mí dưới thì có ống lệ đạo để bài tiết nước mắt. Về quan hệ với nội tạng thì Huyết luân thuộc tâm, vì tâm chủ về huyết, cho nên đầu mắt và đuôi mắt gọi là Huyết luân.

- Khí luân: Là chỉ vào toàn bộ lòng trắng của mắt, lúc bình thường thì sắc trắng đồng nhất, hơi xanh, tươi nhuận. Quan hệ với nội tạng thì lòng trắng thuộc về Phế, vì Phế chủ khí cho nên lòng trắng gọi là Khí luân.

- Phong luân: Tức là lòng đen. Lúc bình thường thì màu đen hoặc hơi nâu hoặc hơi xanh nhưng đều đồng nhất, lấp lánh, trong trẻo. Về quan hệ với nội tạng thì lòng đen thuộc Can, vì Can là tạng thuộc về phong mộc, do đó lòng đen gọi là Phong luân.

- Thủy luân: Ở phía sau lòng đen có một lớp niêm mạc gọi là hoàng nhân; để phân tiết những chất thủy dịch giúp nuôi dưỡng mắt gọi là thủy thần; ở chính giữa có một lỗ tròn gọi là con ngươi (hay còn gọi là đồng tử); tùy theo sức mạnh yếu của ánh sáng mà đồng tử giãn ra hay co lại giúp cho việc nhìn nhận hình ảnh được rõ. Hoàng nhân, con ngươi và Thủy thần hợp với nhau tạo thành Thủy luân. Về quan hệ với nội tạng thì Thủy luân thuộc thận; vì thận là tạng thuộc thủy cho nên gọi là Thủy luân.

MỐI QUAN HỆ CỦA MẮT

a. Thủy luân và Phong luân có quan hệ mật thiết với thị lực (sức nhìn thấy hình ảnh) của mắt, Thủy luân đóng vai trò quyết định. Phía sau Thủy luân là thủy tinh thể (tình châu thủy tinh thể) và thần cao, bao xung quanh có “Thị y” và Tĩnh mạc. Người xưa nhận thấy rằng những yếu tố đó đều có liên quan đến thị lực. Da, thịt xung quanh tròng mắt gọi là “cơ mắt” chủ về vận động của mắt. Xương vành xung quanh gọi là khung mắt. Phía sau tròng mắt có đường kinh mạch thông lên não, đi ra sau liền với tủy sống gọi là “Mục hệ”.

b. Quan hệ của mắt với tạng phủ, kinh mạc: Mắt có quan hệ mật thiết với ngũ tạng lục phủ, 12 kinh mạch và đại não. Thiên Đại luận sách Linh khu nói: “Tinh khí của ngũ tạng, lục phủ đều dồn lên mắt, mà thành tinh, mắt là chỗ các tinh khí tụ lại, tinh khí của xương tủy là đồng tử, tinh của can là ở lòng đen (nâu hoặc xanh đen...), tinh của huyết là đường lạc, tinh của phế khí là ở lòng trắng, tinh của tỳ là cơ vành mi mắt, tinh khí bao bọc lấy gân, xương, huyết, khí cùng với mạch lạc tạo thành mục hệ, đi lên liên lạc với não, đi ra sau vào chính giữa gáy”.

c. Thiên “Tà khí tạng phủ bệnh hình” lại nói: “Huyết khí ở 12 kinh mạch và 365 đường lạc đều đi lên mặt mà chạy vào những chỗ hở, thứ dương khí tinh hoa trong đó chạy vào mắt đều có liên quan với ngũ tạng, lục phủ, kinh lạc, huyết, khí, cân cơ, mạch và xương tủy, cho nên sự thịnh suy và bệnh biến của ngũ tạng, lục phủ và khí huyết đều ảnh hưởng đến công năng của mắt, đặc biệt là não và mắt thì trong cơ chế sinh bệnh thường có quan hệ nhân quả với nhau.

d. Từ những lý luận trên chứng tỏ mọi bệnh lý của mắt ngoài bệnh tật tại chỗ còn có liên quan mật thiết đến toàn thân, do đó việc chẩn đoán và cách trị liệu cần phải tìm nguyên nhân một cách toàn diện.  

src="../images/

 

Bệnh mắt

Bệnh BASEDOW
Bệnh chảy nước mắt do tắc nghẽn lệ đạo
Bệnh chắp ở mắt
Bệnh giun đũa ở mắt
Bệnh glaucoma có thể dẫn đến mù lòa
Bệnh khô mắt do thiếu vitamin A
Bệnh thiên đầu thống (glôcôm) mà lại không đau nhức mắt!
Bệnh viêm kết mạc câp tính
Bệnh về mắt thường là do di truyền
Bỏng mắt
Chứng nháy mắt
Con đường cận viễn
CVS - hội chứng mắt ở người dùng máy vi tính
Cảnh báo về tác dụng phụ của corticoid trên mắt
Cẩn thận kẻo bị khô mắt
Cẩn thận với bệnh viêm kết mạc mùa xuân
Dị ứng ở mắt
Dịch đau mắt đỏ cấp tính tại TP HCM
Giác mạc hình nón - một bệnh của mằt rât phức tạp - khó chữa trị
Glaucoamw do Corticoid, một vấn đề đáng quan tâm
Hội chứng khô mắt
Hội chứng thị giác do sử dụng máy tính thường xuyên.
Hội Chứng Về Mắt Do Sử Dụng Máy Vi Tính
Khi gặp chứng giật mí mằt hãy nghĩ đến magnesium
Khô mắt vì điều trị thay thế bằng oestrogen sau mãn kinh
Mắt cận thị
Mắt loạn thị
Mắt viễn thị
Mắt và bệnh tiểu đường
Mắt đỏ
Phát hiện lỗi gene gây cận thị
Phát hiện sâu hơn về bệnh mù màu
Phân biệt các loại viêm kết mạc
Phòng ngừa đục thủy tinh thể
Sụp mi và cách điều trị
Thoái hóa hoàng điểm ở mắt có thể gây mù lòa
Tái tạo dây thần kinh thị giác để chữa mù
Viêm kết mạc - bệnh thường gặp trong mùa hè
Viêm xoang có thể gây mù mắt
Vì sao trẻ đẻ non hay bị bệnh võng mạc
Ðau mắt đỏ
Ðau đầu do nguyên nhân từ mắt

Mổ mắt

Biến chứng sau mổ chữa cận bằng kỹ thuật LASIK là phổ biến
Chi phí trong điều trị đục thủy tinh thể và cận thị bằng laser
Chỉnh tật khúc xạ bằng cách ép nhãn cầu
Chữa cận thị bằng cách ghép thấu kính tiếp xúc vĩnh viễn
Chữa cận thị bẳng kính tiếp xúc tránh phải phẫu thuật
Các phương pháp chữa cận thị
Cẩn thận với mổ cận thị bằng lasik
Excimer laser
Ghép giác mạc
Ghép giác mạc giúp bảo tồn thị lực
Giác mạc nhân tạo thành công tại INDIA
Giải đáp về kỹ thuật mồ cận thị bẳng laser
Hướng dẫn mới về mổ mắt bằng laser
Kỹ thuật LASIK
Kỹ thuật mới tạo hình ảnh ba chiều có độ phân giải cao
Mổ mắt bằng laser Excimer
Mổ mắt bằng tia lazer
Mổ mắt miễn phí 200 bệnh nhân ở Vĩnh Long
Mổ điều trị bệnh lý võng mạc cho trẻ sinh non
Mổ để chữa cận thị
Nhân một trường hợp chần thương "blow out" tồn thương thành trong ồ mằt tụt nhản cầu vào xoang sàng
Những bước phẫu thuật Lasik
Phương pháp mới phẫu thuật đục thủy tinh thể
Phẫu thuật chữa cận thị
Phẫu thuật lão thị bằng laser Erbium
Phẫu thuật điều trị tật cận thị nặng bằng kính ICL
Sử dụng ánh sáng hợp lý để bảo vệ đôi mắt
Thiết bị laser theo dõi mắt bệnh nhân được xem như là vấn đề mấu chốt giúp cho làm lasik chính xác
Thuốc chữa cận thị đầu tiên đang được thử nghiệm
Tin vui cho những bệnh nhân mù
Trung tâm Mắt TP HCM trang bị máy đo nhãn cầu không tiếp xúc
Trị lão thị bằng lazer
Tăng thị lực nhờ cấy thuỷ tinh thể nhân tạo
Võng mạc nhân tạo - Một thiết bị vi điện tử cho ta thấy nhiều triển vọng trong lĩnh vực nhãn khoa
Vị trí bản lề vạt giác mạc trong phẫu thuật lasik có thể ảnh hưởng đến hiện tượng khô mắt
Wavelight giới thiệu hệ thống Laser excimer 1,000Hz mới
Áp dụng kỹ thuật mới trong ghép giác mạc
Điều trị chứng lồi mắt trong bệnh basedow
Điều trị chứng viễn thị bằng sóng radio
Điều trị cườm nước - các liệu pháp có thể áp dụng trong cuộc sống hàng ngày
Điều trị cận thị, viễn thị, loạn thị: phẫu thuật hay không phẫu thuật?
Điều trị đục thuỷ tinh thể bằng phương pháp phaco

Chăm sóc mắt

16 bí quyết bảo vệ thị lực cho trẻ
8 bí kíp giữ mắt luôn sáng
BONG VÕNG MẠC MỘT BỆNH CẦN CHỮA TRỊ GÂP
Bảo vệ mắt trong đời sống thường ngày
Chân răng làm giác mạc nhân tạo tại Singapore
Chăm sóc da vùng mắt
Chọn kính đeo mắt
Coi chừng hỏng mắt vì ánh sáng vũ trường
Con người nhìn bằng gì
Các liệu pháp điều trị tăng nhãn áp
Cách xử lý nhanh những tổn thương ở mắt
Cẩn thận với thuốc nhỏ làm mắt long lanh
Day bấm huyệt phòng chữa suy giảm thị lực
Dùng kháng sinh diện rộng có thể loại trừ bệnh mắt hột
Giúp bạn chọn kính mắt
Giúp bạn chọn kính mắt
Giải phẫu học nhãn cầu
Giọt nước mắt kỳ diệu
Hãy đeo kính chống nắng ngay bên trong đôi mắt của ta
Khi hình ảnh kỹ thuật số giúp người mù tìm lại được ánh sáng
Khó chịu ở mắt khi đeo kính
Kính áp tròng chữa bệnh
Kính áp tròng có thể gây mù
Kính áp tròng giúp người mù thấy lại ánh sáng
Kính điện tử giúp khôi phục hoàn toàn thị lực
Mắt và máy thu hình một hy vọng cho người khiếm thị
Một số những ưu việt cực kỳ tuyệt vời của dung dịch BSS
Một vài nét đại cương về nhãn khoa Đông y 
Những biểu hiện di căn của ung thư vú vào mắt
Những khó chịu của mắt khi đeo kính
Những điều cần biết khi lựa chọn
Những điều lý thú về đôi mắt
Nước rửa kính áp tròng có thể gây nhiễm trùng
Phòng và chữa cận thị bằng xoa bóp
Ra ngoài nằng hãy nghĩ ngay đến việc đeo kính
Sự hài lòng mức độ cao của những bệnh nhân đặt thuỷ tinh thể đa tròng.
Thuốc nhỏ mằt: lạm dụng vẫn hư mằt
Thư giãn cho đôi mắt
Thực phẩm bổ sung DHA giúp kích thích não và mắt trẻ
Tạm biệt kính viễn thị
Tự bảo vệ mắt khi đi du lịch
Vệ Sinh Thị Giác
Ánh sáng, tư thế đọc, viết có lợi cho mắt học sinh

Bệnh da liễu
Bệnh hệ huyết học
Bệnh hệ hô hấp
Bệnh hệ tim mach
Bệnh hệ tiêu hóa
Bệnh hệ tiết niệu
Bệnh ngoại khoa
Bệnh nhãn khoa
Bệnh nội tiết
Bệnh tai mũi họng
Bệnh thường gặp
Bệnh thần kinh
Bệnh truyền nhiễm và ký sinh
Bệnh tâm thần
Bệnh ung bướu
Da liễu - Bệnh của tóc
Da liễu - Bệnh dị ứng
Da liễu - Bệnh ngoài da
Da liễu - Chăm sóc da
Da liễu - Các vấn đề về da
Da liễu - Mụn
Hệ cơ xương khớp - Bệnh cơ và tập luyện
Hệ cơ xương khớp - Bệnh khớp và gout
Hệ cơ xương khớp - Bệnh xương và cột sống
Pháp y
Phương tiện chẩn doán
Sức khỏe du lịch
Sức khỏe sinh sản
Thẩm mỹ