Lợi ích của việc chẩn đoán sớm bệnh lý động mạch ngoại vi

Tác giả : BS. NGUYỄN LÂN ÐÍNH

ÐỐI TƯỢNG CÓ NGUY CƠ

Những người trên 70 hoặc trên 50 tuổi có tiền sử bị tiểu đường hoặc hút thuốc, đều có thể xếp vào đối tượng nguy cơ bị bệnh lý động mạch ngoại vi (BLÐMNV) (Peripheral Arterial Disease - PAD). Căn bệnh này có thể dẫn tới đau chân nghiêm trọng, ảnh hưởng đến việc đi lại. Nhưng điều quan trọng hơn, sẽ làm tăng nhiều lần nguy cơ xảy ra những tai biến ở não và ở tim (Bệnh nhân BLÐMNV dễ bị đột quỵ hoặc những cơn đau tim hơn). Như vậy vấn đề chẩn đoán sớm bệnh là việc rất quan trọng.

Bệnh thường chỉ xảy ra ở những người có tuổi (sau 50 tuổi), cũng giống như bệnh cao huyết áp.

Hiện nay ở Mỹ, người ta bắt đầu chú ý tới BLÐMNV chính vì tính cách "thông thường" của nó. Ước tính chỉ riêng ở Mỹ hiện đã có tới 8-12 triệu người bị BLÐMNV. Bệnh xuất hiện khi động mạch bị mỡ đóng mảng, gây tắc nghẽn không dẫn đủ máu tới chân - nói chung là xuống chi dưới.

Trước nay, người ta thường chỉ nói tới động mạch vành tim (nhồi máu cơ tim), hay các động mạch đưa máu lên não (tai biến mạch máu não). Nhưng giờ đây, chúng ta nên lưu ý tới các triệu chứng đau chân ở người lớn tuổi, ảnh hưởng không tốt tới việc đi lại và sinh hoạt hàng ngày.

TRIỆU CHỨNG BLÐMNV

Theo cách mô tả kinh điển, khi bị BLÐMNV, bệnh nhân phải đi cà nhắc (claudication) vì đau cơ bắp chi dưới. Nhiều khi chứng đau biểu hiện dưới dạng vọp bẻ (cramping), nhưng đôi khi chỉ có cảm giác mỏi (fatigue) hoặc đau nhức (aching), tê dại (numbness). Vị trí các triệu chứng nói trên xuất hiện thường nhất là ở bắp chuối, nhưng cũng có thể ở cơ bắp đùi (thigh) hoặc mông (buttock). Các khớp không có triệu chứng gì.

Ðiều này rất đáng lưu ý đối với người lớn tuổi bỗng dưng ít đi lại, những không phải vì đau khớp.

LÀM THẾ NÀO ÐỂ CHẨN ÐOÁN BLÐMNV?

Ngoài các triệu chứng lâm sàng kể trên, chỉ cần đến bác sĩ đo huyết áp, so sánh huyết áp chi trên với huyết áp chi dưới là có thể xác định được vấn đề.

Trước nay, chúng ta thường chỉ quen đo huyết áp ở cánh tay, nhưng hiện nay đã có thể tự đo huyết áp ở cổ tay, thậm chí ở ngón trỏ, miễn là đặt băng thắt ở ngang tầm mức tim. Với BLÐMNV, người ta chỉ cần đo thêm huyết áp ở mắt cá chân là có thể chẩn đoán được bệnh, vì định nghĩa chuẩn xác (standard definition) của BLÐMNV là có một chỉ số (áp huyết) mắt cá chân - cánh tay bất thường (abnormal value of the ankle-brachial index). Chỉ số mắt cá chân - cánh tay (ankle-brachial index = ABI) là thử nghiệm được thực hiện với một ống nghe điện tử (electronic stethoscope) và một băng thắt đo huyết áp thông thường ở phòng khám. Thử nghiệm tiến hành đo huyết áp ở mắt cá chân và cánh tay, do đó bác sĩ có thể dễ dàng so sánh huyết áp ở hai vị trí này. Khi nhận thấy huyết áp ở mắt cá chân thấp hơn ở cánh tay, có nghĩa là động mạch giữa tim và chi dưới bị tắc nghẽn. Tức là có bệnh lý động mạch ngoại vi.

Hiện nay đã có nhiều phương tiện "hiện đại" để chẩn đoán bệnh tim mạch, tuy nhiên phí tổn thực hiện các xét nghiệm này cũng rất cao. Chẳng hạn với máy Doppler, người ta có thể vừa nghe vừa nhìn thấy hình ảnh tim đập. Trong khi đo huyết áp lại rất dễ dàng và đơn giản, không tốn kém, chỉ khoảng 10 phút là có kết quả ngay; Lại không gây biến chứng, không có tác dụng phụ, không đau!

CÁC XÉT NGHIỆM MÁU KHÁC

Không cần thiết cho việc chẩn đoán bệnh mà là để "kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng quát". Những người ở tuổi này, nhất là nếu có tiền sử tiểu đường, cần kiểm tra định kỳ đường huyết (blood sugar), hoặc có ý nghĩa hơn nữa là hemoglobin A1c, đo cholesterol trong máu và một số xét nghiệm máu khác căn cứ vào tình trạng sức khỏe tổng quát như: creatinine, huyết sắc tố v.v...

KINH NGHIỆM Ở MỸ

Tại 27 trung tâm tim mạch địa phương (mỗi trung tâm phục vụ cho khoảng 15-20 phòng khám chăm sóc sức khỏe ban đầu), người ta tiến hành khảo sát xem mỗi phòng khám có bao nhiêu người tới kiểm tra sức khỏe, và từ đo huyết áp mà phát hiện ra bệnh nhờ đánh giá chỉ số ABI. Kết quả đã sàng lọc được gần 7.000 bệnh nhân và phát hiện có khoảng 29% trong số họ bị bệnh động mạch ngoại vi. Ðiều đáng lưu ý là đến 1/2 các trường hợp được chẩn đoán có bệnh nhưng ngay cả các bác sĩ điều trị cũng không hề biết.

Nói tóm lại, ở Mỹ có khá nhiều người rõ ràng có nguy cơ lên cơn đau tim hay bị đột quỵ, nhưng không hề biết là mình đang trong tình trạng bị BLÐMNV.

NHỮNG VIỆC CẦN LÀM

Người trên 50 tuổi nếu nghi ngờ mình bị BLÐMNV nên yêu cầu bác sĩ đo huyết áp ở cánh tay và mắt cá chân để xác định Chỉ số mắt cá chân - cánh tay (ankle-brachial index = ABI). Khi đã bắt được mạch mắt cá chân ở bên trong đầu xương chày, đeo băng thắt phía trên và tiến hành đo huyết áp giống như ở cánh tay.

Phát hiện sớm bệnh là vấn đề rất quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến điều trị sau này.

- Nếu đang hút thuốc lá thì cần cai ngay.

- Nếu bị tiểu đường, cao huyết áp, hoặc/và cholesterol cao, cần ổn định huyết đường lượng, huyết áp, lượng cholesterol huyết v.v... bằng biện pháp tiết thực và thuốc men...

TÓM LẠI

Trên tinh thần "Không bao giờ quá muộn nếu muốn cải thiện sức khỏe", một khi phát hiện sớm BLÐMNV ở người lớn tuổi, các bác sĩ sẽ có biện pháp giúp họ cải thiện sức khỏe, duy trì được những sinh hoạt bình thường cũng như mọi chức năng sinh lý, phòng tránh được các cơn đau tim hay đột quỵ, giúp cho chất lượng cuộc sống tốt hơn"!

Chú thích ảnh:

Ðo huyết áp ở cả tay và mắt cá chân có thể chẩn đoán được bệnh lý động mạch ngoại vi.

 

Bệnh mạch vành

Béo phì làm hư hại các chức năng của tim
Bệnh nhân tim không nên ngừng dùng thuốc hạ cholesterol
Bệnh động mạch vành: nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
Chăm sóc bệnh nhân suy mạch vành tại nhà
Cách chăm sóc bệnh nhân suy mạch vành tại nhà
Cơn đau thắt ngực - dấu hiệu thiếu máu nuôi tim
Cơn đau thằt ngực
Một phương pháp điều trị dự phòng nhồi máu cơ tim có kết quả cao
Nhồi máu cơ tim không còn là bệnh của người lớn tuổi
Những bệnh nguy hiểm do mỡ trong máu cao gây ra
Những điều cần biết về cholesterol máu
Phòng ngừa tai biến nhồi máu cơ tim: đâu phải chỉ có thuốc…
Phòng ngừa đột tử sau nhồi máu cơ tim
Tin mừng cho bệnh nhân bị phấn kết ðộng mạch do cholesterol
Tập luyện để tránh tái phát nhồi máu cơ tim

Bệnh huyết áp

Bệnh cao huyết áp
Bệnh cao huyết áp - BS. Nguyễn Văn Đức
Bệnh tăng huyết áp
Cao huyết áp - BS Nguyễn Thanh Sơn
Cao huyết áp và các tai biến
Cao huyết áp và điều trị nội khoa
Cách nhìn mới về số đo huyết áp
Dùng thuốc chữa bệnh cao huyết áp nên đưa con số huyết áp xuống tới mức nào?
Hiệu quả của việc điều trị kết hợp trong bệnh cao huyết áp
Hạ huyết áp
Người tăng huyết áp nên sống như thế nào
Theo dõi bệnh nhân tăng huyết áp như thế nào?
Tập thể dục ở bệnh nhân cao huyết áp
Tự đo lây huyết áp của mình có nên chăng?
Điều chỉnh lối sống để điều trị bệnh tăng huyết áp
Đánh giá hiện nay về bệnh cao huyết áp: kết quả điều trị và hiệu lực của loại thuốc

Bệnh động mạch - tĩnh mạch

Bệnh giãn tĩnh mạch nông và suy tĩnh mạch mạn tính
Bệnh giãn tĩnh mạch ở giáo viên
Bệnh lý động mạch ngoại vi cần được chẩn đoán sớm
Lợi ích của việc chẩn đoán sớm bệnh lý động mạch ngoại vi
Mổ thắt ống thông động mạch bằng nội soi lần đầu ở Việt Nam
Phát hiện và xử trí phình tách động mạch chủ
Phát minh mới giúp tìm tĩnh mạch chính xác
Vỡ phình giả động mạch do tiêm chích ma túy
Xơ vữa động mạch
Điều trị giãn tĩnh mạch không gây đau

Các bệnh tim khác

10 điều hay nhầm lẫn về bệnh tim mạch
Bệnh nhân ghép tim nhân tạo tự hành đầu tiên bị đột quỵ
Bệnh suy tim thế kỷ xxi
Bịt lỗ thông tim không cần phẫu thuật hở
Cho phép sử dụng tim nhân tạo đầu tiên
Cuộc cách mạng trong phẫu thuật tim mạch
Các loại bệnh van tim
Có thể dự phòng đột tử do bệnh tim
Hai nghiên cứu mới về bệnh tim mạch
Hen tim
Kéo dài cuộc sống cho trái tim của người chết
Lần đầu tiên đặt van tim nhân tạo không cần phẫu thuật
Máy hỗ trợ tâm thất - hy vọng mới cho bệnh nhân suy tim
Máy tạo nhịp tim mới cho bệnh nhân suy tim
Ngoại tâm thu là gì?
Những quả tim nhân tạo ở thiên niên kỷ mới
Phát hiện mới về tác dụng giảm nguy cơ ðau tim
Phình động mạch chủ bụng
Phòng đột tử do bệnh tim
Phần lớn các ca đau tim có thể dự đoán được
Phối hợp trị liệu trong tim mạch học
Testosterone có lợi có đàn ông bị suy tim
Thông tin mới về khả năng tự "sửa chữa" của tim
Tìm thấy hoóc môn có thể trị bệnh tim
Túi lưới giúp bệnh nhân lớn tim
Ðặt máy tạo nhịp tim vĩnh viễn
Đau tim dễ xảy ra khi trời lạnh
Đau tim và suy tim
Đánh trống ngực

Thay đổi lối sống cải thiện bệnh tim

Béo phì không gây nguy hại cho người bị suy tim
Bệnh nhân tim mạch có thể tự điều trị
Bệnh nhân tim mạch nên cẩn thận với thời tiết lạnh
Bệnh nhân tim phải cẩn thận khi dùng ibuprofen
Bệnh tim và dược thiện
Chăm sóc trẻ em có thể gây bệnh tim
Kháng sinh có thể giúp giảm nguy cơ tái phát cơn đau tim
Luyện tập giúp ngăn ngừa cơn đau tim tái phát
Lười vận động dễ bị bệnh tim mạch
Muốn có trái tim khỏe mạnh
Mê tín có thể khiến bệnh nhân tim sợ đến chết
Nhiều mỡ nội tạng dễ bị bệnh tim
Những bệnh tim mạch trong xã hội phát triển
Nên tập kiềm chế để bảo vệ trái tim
Nóng tính, bi quan có hại cho tim
Năm phương pháp phòng ngừa bệnh tim mạch
Năng vận động để ngừa đau tim khi mãn kinh
Thời hạn eo hẹp gây hại cho tim
Tập thể thao giúp tránh bệnh suy tim
Tắm hơi giúp cho tim khỏe mạnh
Uống nhiều rượu có thể bị loạn nhịp tim
Uống rượu bia vừa phải có lợi cho tim
Vitamin E rất có ích cho tim
Đi xe đạp - 'Viagra' cho các bệnh nhân tim

THƯ MỤC Y HỌC PHỔ THÔNG
Bệnh da liễu
Bệnh hệ huyết học
Bệnh hệ hô hấp
Bệnh hệ tim mach
Bệnh hệ tiêu hóa
Bệnh hệ tiết niệu
Bệnh ngoại khoa
Bệnh nhãn khoa
Bệnh nội tiết
Bệnh tai mũi họng
Bệnh thường gặp
Bệnh thần kinh
Bệnh truyền nhiễm và ký sinh
Bệnh tâm thần
Bệnh ung bướu
Da liễu - Bệnh của tóc
Da liễu - Bệnh dị ứng
Da liễu - Bệnh ngoài da
Da liễu - Chăm sóc da
Da liễu - Các vấn đề về da
Da liễu - Mụn
Hệ cơ xương khớp - Bệnh cơ và tập luyện
Hệ cơ xương khớp - Bệnh khớp và gout
Hệ cơ xương khớp - Bệnh xương và cột sống
Pháp y
Phương tiện chẩn doán
Sức khỏe du lịch
Sức khỏe sinh sản
Thẩm mỹ