Đánh giá hiện nay về bệnh cao huyết áp: kết quả điều trị và hiệu lực của loại thuốc

GS. NGUYỄN KHANG

(Theo chuyên san Drugs 2000; 59 Suppl 2)

Đầu năm 2000, chuyên san về thuốc (Drugs) đã có riêng một số nói về bệnh cao huyết áp trên 2 mặt: kết quả điều trị và hiệu lực từng loại thuốc.

Trước hết Helios Pardell ở đơn vị cao huyết áp Khoa nội Bệnh viện LLobregat, Barcelona (Tây Ban Nha) và Ricard Treserras thuộc Bộ Y tế và Bảo hiểm xã hội Tây Ban Nha cùng với cộng tác viên đã đưa ra các số liệu sau đây về mặt kinh tế dược trung quản lý bệnh này:

Cao huyết áp hiện có tỷ lệ người mắc bệnh cao ở khắp các nước phát triển và đang phát triển: trên 30% người lớn; đó là một trong những yếu tố chính gây nguy cơ cho tim mạch và gây trên 5% tổng số ca tử vong trên thế giới. Chi phí cho bệnh này là 23,74 tỷ đô la ở Mỹ năm 1995 và 1.685 triệu đô la ở Tây Ban Nha năm 1994. Khoảng 70% chi phí trên giành cho điều trị thuốc; cao huyết áp là 1 trong 3 nguyên nhân hàng đầu để nhân dân đi khám tại các trung tâm chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Hiện nay còn khó phân tích tổn phí và hiệu quả cho bệnh này, thường không thể khuyến nghị dùng bất kỳ thuốc kháng cao huyết áp riêng biệt cho tất cả các bệnh nhân cao huyết áp; việc chọn lọc thuốc cho bất kỳ một bệnh nhân nào đều phải do chỉ định của bác sĩ theo kinh nghiệm lâm sàng và các khuyến nghị trong hướng dẫn quốc tế hiện nay.

Theo Jean Michel Mallion, trưởng khoa Nội và Tim mạch ở Trung tâm Trường - Viện tại tỉnh Grenoble (Pháp): vào bình minh năm 2000, chúng ta thừa nhận: qua vài thập kỷ gần đây đã có cuộc cách mạng thật sự trên lãnh vực cao huyết áp không chỉ riêng về chẩn đoán và tiên lượng, mà cả về điều trị.

Các thuốc kháng cao huyết áp ban đầu thường gây nhiều phản ứng phụ, nay đã được thay thế bằng nhiều thuốc mới mà đại loại là thuốc lợi tiểu. Hiện có những bản hướng dẫn riêng có giá trị để quản lý bệnh huyết áp, như bản hướng dẫn của Hiệp hội quốc tế về huyết áp thuộc Tổ chức Y tế thế giới (WHO - ISH).

Hiện nay không còn tranh luận về định nghĩa thế nào là cao huyết áp: người nào có huyết áp bằng hay hơn 140/90mm Hg trong nhiều lần đo riêng biệt, là bị bệnh này.

Kết quả điều trị đã được chứng minh rõ rệt: trên cơ sở của nhiều nghiên cứu dịch tễ học, bệnh đột qụy giảm 40% và giảm tái biến động mạch vành khoảng 20%.

Phác đồ điều trị cũng đã được nhất trí: trước hết thay đổi cách sống: bỏ hút thuốc lá, có chế độ ăn uống để giảm thể trạng, uống ít rượu, giảm muối ăn trong thực phẩm, tập thể dục đều đặn v.v...

- Thuốc ban đầu liều thấp, chỉ tăng liều khi sự đáp ứng của thuốc chưa đạt yêu cầu và cơ thể dung nạp tốt; tốt nhất là uống thêm 1 thuốc thứ hai ở liều thấp hơn là tăng liều cho loại thuốc thứ nhất; thuốc dùng giới hạn cho phép dùng mỗi ngày 1 lần, như vậy cải thiện được việc điều trị và giảm sự biến đổi của huyết áp.

Hiện nay có 6 loại thuốc chống huyết áp cao:

1. Thuốc lợi tiểu; 2. Thuốc chẹn bêta; 3. Thuốc chẹn alpha; 4. Thuốc ức chế men chuyển hóa Angiotensin; 5. Thuốc đối kháng calci và 6. Thuốc đối kháng thụ thể Angiotensin II.

Chọn loại thuốc nào là tùy thuộc vào từng bệnh nhân, dựa trên tiền sử cá nhân và gia đình, yếu tố nguy cơ khi kết hợp với thuốc khác, kết quả xét nghiệm và khám bệnh, khả năng kinh tế của người bệnh.

Hai loại thuốc được ưu tiên lực chọn là: thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn bêta. Thật ngạc nhiên khi thấy thuốc lợi tiểu là loại thuốc đầu tiên được sử dụng rộng rãi trong điều trị cao huyết áp, nay chiếm lại được vị trí hàng đầu về mặt hiệu lực.

Riêng về sử dụng thuốc lợi tiểu để điều trị cao huyết áp, đã có 2 công trình tổng kết quan trọng:

- Có tác dụng ở liều thấp hơn nhiều so với liều trước đây vẫn dùng, như vậy có hiệu lực tốt lại ít tai biến.

- Giảm tỷ lệ bệnh và tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân có tuổi bị cao huyết áp.

- Giảm hiệu ứng lợi tiểu tới thể tích máu ở nhiều bệnh nhân (nếu không phải ở phần lớn bệnh nhân cao huyết áp). Thuốc lợi tiểu indapmid với liều dùng 1,5mg một ngày, thể hiện đầy đủ các hiệu lực kể trên.

- Dùng để điều trị bước đầu bệnh cao huyết áp

- Không dùng cho bệnh nhân có mức acid uric cao, có tiền sử bị bệnh gút, giảm Kali trong máu, suy thận nặng.

- Có thể kết hợp với 1 thuốc kháng cao huyết áp khác v.v...