NGƯỜI TĂNG HUYẾT ÁP NÊN SỐNG NHƯ
THẾ NÀO
GS. VŨ ĐÌNH HẢI
Sau khi theo dõi công phu trong nhiều năm hàng vạn bệnh
nhân tăng huyết áp, các nhà nghiên cứu trên thế giới đã rút ra bài học nên
khuyên người tăng huyết áp sống như thế nào để hạ được huyết áp và giảm được
biến chứng, nhất là những biến chứng nặng nề như tai biến mạch não, nhồi máu
cơ tim, đau thắt ngực...
Cải tiến lối sống như vậy có ích lợi nhiều, không những cho
bệnh nhân huyết áp đã cao rõ, dù có dùng thuốc hay không, mà còn cả cho
những người huyết áp còn trong giới hạn bình thường nữa.
Những biện pháp vừa chữa bệnh vừa phòng bệnh này, mới
được Tổ chức Y tế Thế giới nhắc lại năm 1999, có thể tóm tắt vào 7 điểm:
1. Bỏ hẳn thuốc lá. Đây là lời khuyên quan
trọng nhất để ngăn chặn biến chứng của tăng huyết áp. Nhiều nước công nghiệp
giàu có, chuyên sản xuất thuốc lá, nhờ khéo vận động nên nhân dân bỏ hút
thuốc, đã thấy tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch giảm rất nhiều. Tiếc rằng có
không ít nước nghèo lại bỏ tiền ra mua thuốc lá về hút, mua luôn cả bệnh tật
và chết chóc do biến chứng của tăng huyết áp! Trong thuốc lá, có nicotin là
chất độc gây nghiện và làm huyết áp tăng lên; lại có oxyt cacbon cũng là một
khí độc làm máu mất khả năng chuyên chở oxy đến các tế bào; và một số chất
gây ung thư phổi, thực quản, bàng quang và nhiều nơi khác nữa.
2. Giảm cân nặng cũng rất có ích để đưa huyết
áp xuống. Người tăng huyết áp chỉ cần giảm 5 kg là đã hạ được huyết áp đáng
kể, và giảm cả các yếu tố nguy cơ khác như kháng insulin, đái tháo đường,
tăng mỡ máu và phì đại tim. Các biện pháp thể dục thể thao, giảm rượu, giảm
muối ăn vừa giảm cân lại vừa làm tăng huyết áp nhẹ bớt đi. Muốn giảm cân,
phải hạn chế ăn mỡ, chất bột như cơm, bún, xôi và đường. Không cần hạn chế
thịt nạc, cá nạc, quả và rau.
3. Hạn chế rượu. Người ta nhận thấy nơi nào
tiêu thụ rượu càng nhiều, thì nơi đó huyết áp càng cao và số người có bệnh
tăng huyết áp càng lắm. Chỉ cần kiêng rượu vài tuần lễ là huyết áp đã có thể
xuống bớt. Muốn phòng và chữa tăng huyết áp , phải giảm lượng rượu uống
xuống dưới 20g rượu nguyên chất mỗi ngày, tương đương một lon bia hoặc 60ml
rượu lúa mới 450.
Đặc biệt, phải tuyệt đối tránh những cuộc liên hoan nhậu
nhẹt, trong đó mọi người đều bị ép "uống 100%"! Nhiều tai biến mạch não đã
xảy ra sau những cuộc vui đó!
4. Giảm muối ăn. Ở nước ta, cũng như ở các
nước khác, vùng nào "ăn mặn" thì tăng huyết áp nhiều, không cần đợi đến đời
con mới "khát nước"! Giảm được lượng muối ăn vào, sẽ giảm được huyết áp
trong nhân dân. Dân ta, theo thói quen, tiêu thụ 10g muối mỗi ngày, chỉ cần
giảm đi một nửa, khoảng 5g, là huyết áp có thể giảm
được 5mmHg. Muốn vậy, chỉ cần bớt muối khi nấu nướng, không chấm thêm
muối hoặc nước mắm khi ăn, và giảm các thức ăn làm saün hay có nhiều muối.
Ắn bớt muối như vậy không có hại gì, vì nhu cầu cơ thể chỉ cần 2,5g muối mỗi
ngày là đủ.
5. Cải tiến thực đơn. Ắn chay có ích lợi cho người
tăng huyết áp. Không phải vì bữa chay không có thịt, cá, mà vì có nhiều quả,
rau, do đó có nhiều chất xơ, Kali, Magnéâ. Cho nên không cần ăn chay tuyệt
đối, mà chỉ cần thêm rau, quả vào bữa ăn thường ngày là tốt, huyết áp có thể
giảm được 3mmHg. Nên hạn chế mỡ, nhất là bơ, mỡ bò, mỡ cừu, mỡ lợn. Nên thay
bằng dầu thực vật, tốt nhất là dầu đậu nành. Cá nên ăn đều đặn, mỗi tuần 2
-3 lần, vì hạ được huyết áp và đưa thêm một số chất béo có lợi vào cơ thể.
Không cần kiêng ớt, hạt tiêu và các gia vị khác. Cà phê có thể uống 1- 2
chén mỗi ngày. Tóm lại, nên ăn nhiều rau, quả, cá và ít chất béo.
6. Tăng hoạt động thể lực. Đặc biệt những
người làm việc tĩnh tại phải chú ý tập đều đặn ít nhất mỗi tuần 3 -4 lần: đi
bộ rảo bước, đạp xe nhanh, bóng bàn, cầu lông. Đặc biệt bơi rất có ích cho
huyết áp, tiếc rằng một số bể bơi lại cấm người có huyết áp cao! Tập vừa
phải như vậy hạ được huyết áp 4 - 8 mmHg, tốt hơn các động tác nặng như
chạy, đá bóng, tennis... Phải tránh tập tạ và lặn dưới nước vì có thể làm
huyết áp tăng thêm. Không cần kiêng hoạt động tình dục, mà chỉ cần tránh quá
sức.
7. Giữ lạc quan và tránh căng thẳng tâm lý. Tất
nhiên, ở đời không ai có thể tránh hết các va chạm, căng thẳng, nhưng người
tăng huyết áp cần hơn ai hết giảm các xúc cảm âm tính, như buồn bực, tức
giận, lo lắng, sợ hãi... và "bật đèn xanh" cho vui vẻ, phấn khởi. Nên xen kẽ
công việc trí óc với chân tay, giành thì giờ cho giải trí, văn nghệ, âm
nhạc, thể thao, đặc biệt các hoạt động ngoài trời. Khí công, Yoga, ngồi
thiền, đều là những hoạt động có ích cho trí óc.
Trên đây chỉ là tóm tắt những điểm chính, bạn nào muốn hiểu
kỹ hơn, - xin tham khảo sách "Tám lời khuyên để phòng và chữa tăng huyết
áp" do Nhà xuất bản Y học tái bản lần thứ hai năm 1997.
