CÁC BỆNH VAN TIM Ở NGƯỜI CAO TUỔI
(Toếp theo và hết)
GS. PHẠM KHUÊ
Viện Lão khoa
Hẹp dưới van động mạch
chủ phì đại nguyên phát
Còn gọi là bệnh cơ tim
bít phì đại (CTBPĐ) hoặc hẹp cơ dưới van động mạch chủ, thường hay bị bỏ qua
không được phát hiện ở người cao tuổi. Nhờ có kỹ thuật siêu âm tim ngày càng
phát hiện được nhiều trường hợp CTBPĐ ở lứa tuổi cao. Biểu hiện lâm sàng
thường gặp là khó thở khi ráng sức, suy nhược cơ thể, có những cơn đau thắt
ngực, choáng váng, ngất. Khám bệnh sẽ phát hiện được một tiếng thổi tâm thu.
Vì vậy thường nhầm với một bệnh mạch vành hay hẹp van động mạch chủ. Trong
30% trường hợp có tăng huyết áp kèm theo.
Phương pháp tốt nhất
không gây sang chấn để xác định chẩn đoán là siêu âm tim. Hình ảnh siêu âm
cho thấy vách liên thất có sự mất cân đối (chiều dày của vách liên thất gấp
1,3 lần chiều dày của thành sau tâm thất trái, cử động tâm thu phía trước
của lá lớn van hai lá, van xích ma động mạch chủ đóng lại ở thì giữa tâm
thu. Cần nghĩ đến bệnh khi ở người cao tuổi đồng thời với các dấu hiệu trên,
có canxi hóa ở vòng hai lá.
Bệnh CTBPĐ ở người cao
tuổi hay gặp ở nữ hơn ở nam. 80% bệnh nhân trên 60 tuổi bị bệnh này là nữ,
và tỷ lệ tử vong ở nữ vẫn ít hơn. Ở nam, bệnh động mạch vành hay phối hợp
với bệnh này hơn ở nữ.
Những bệnh nhân cao tuổi
mắc bệnh CTBPĐ không được chẩn đoán, nếu lại dùng digitan, lợi niệu để điều
trị thì các triệu chứng thường lại nặng lên do các thuốc trên làm giảm thể
tích máu và tăng co bóp tâm cơ. Rung nhĩ thường khó chịu đựng vì ảnh hưởng
đến sự làm đầy tâm thất trái đã phì đại, khó giãn nở. Nên làm sốc điện cấp
cứu khi rung nhĩ gây suy sụp nhanh chóng tình trạng huyết động. Các chất
chẹn bêta thường được dùng trong bệnh CTBPĐ; nếu ít kết quả có thể dùng
veparamil. Việc điều trị bằng phẫu thuật cắt một phần cơ tim nhiều khi là
cần thiết và cũng đem lại kết quả như đối với bệnh nhân trẻ.
Canxi hóa vòng van hai
lá
Vòng van hai lá co lại
như một cơ tròn ở thì tâm thu, do đó đóng một vai trò quan trọng trong sự
tống máu ở thì tâm thu khi thất trái bóp. Trong trường hợp vòng van hai lá
bị canxi hóa mạnh, việc co lại của cơ tròn bị rối loạn đáng kể.
Canxi hóa vòng van hai lá
thường gặp ở người cao tuổi. Trong một công trình nghiên cứu trên 3.384 bệnh
nhân ngoài 50 tuổi được mổ tử thi thấy tỷ lệ van bị canxi hóa là 8,5% (11,5
ở nữ và 4,6% ở nam). Tỷ lệ này tăng nhanh theo tuổi, từ 1,4% ở người 70
tuổi, lên đến 17% ở người trên 90 tuổi thuộc nam giới và tỷ lệ tương ứng là
3,2% và 43,5% thuộc nữ giới.
Có thể phát hiện được ảnh
hưởng canxi hóa vòng van hai lá trên các phim chụp nghiêng lồng ngực. Hình
ảnh X quang thường gặp của canxi hóa là dạng chữ "J" hoặc chữ "C", phản ảnh
vị trí thường gặp trên vòng chỗ bám của lá van phía sau. Khoảng 2/3 bệnh
nhân canxi hóa này có một tiếng thổi tâm thu của hở van hai lá. Trong một số
trường hợp có thể nghe thấy tiếng rung tâm trương do dòng xoáy khi máu qua
chỗ biến dạng canxi hóa, vì thế không ít trường hợp chẩn đoán nhầm là hẹp hở
van hai lá ở người cao tuổi. Siêu âm tim là phương pháp tốt nhất để phát
hiện và đánh giá mức độ canxi hóa của vòng van hai lá.
Một số bệnh hay gặp phối
hợp với canxi hóa van hai lá là hẹp van động mạch chủ canxi hóa, hẹp dưới
van động mạch chủ tiên phát và tăng huyết áp động mạch. Các bệnh đó đều làm
tăng áp lực tâm thu của thất trái và do đó tạo điều kiện cho việc canxi hóa
vòng van hai lá. Những biến chứng hay gặp trên những bệnh nhân có canxi hóa
vòng van hai lá là Bloc nhĩ thất các loại do canxi hóa tổ chức dẫn truyền
trong tim, tắc mạch não và viêm nội tâm mạc. Vì vậy nhiều tác giả chủ trương
đối với bệnh nhân bị canxi hóa van hai lá, nên điều trị chống đông và phòng
viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn bán cấp. Việc thay van hai lá ít khi cần làm
trừ trường hợp có rối loạn huyết động nặng và viêm nội tâm mạc bán cấp.
Tóm lại, các bệnh van tim
không phải chỉ gặp ở người trẻ do di chứng của thấp khớp cấp. Chúng cũng hay
gặp ở người cao tuổi nhưng do nguyên nhân khác, cần được biết để tránh chẩn
đoán quá dễ dãi là bệnh của mạch vành.
