KHI NGƯỜI CAO TUỒI...
GS. PHẠM GIA CƯỜNG
(Tiếp theo và hết)
5- ...tiểu ra quần
Vì lý do không đi tiểu kịp
chứ không phải là đái dầm. Do:
- Mất khả năng vận động,
buồng ở xa nơi vệ sinh
- Dùng thuốc hướng tâm
thần ban đêm hoặc thuốc lợi tiểu mạnh, lại uống muộn.
- Đái khó; sờ nắn và gõ
thấy bàng quang. Siêu âm phát hiện lượng nước tiểu tồn đọng trong bàng quang
khá nhiều, có thể tới 400ml. Bệnh nhân đi tiểu được là do nước tiểu tự tràn
ra ngoài. Căn nguyên thường gặp là u xơ tiền liệt tuyến, phải điều trị bằng
phẫu thuật.
Nếu tiểu ra quần lại kèm
đái dắt nhưng không đái khó, không buồn đái gay gắt là trường hợp bàng quang
không ổn định (nước tiểu tồn đọng trong bàng quang không nhiều). Cần loại
trừ những "gai kích thích": nhiễm khuẩn niệu, u phân, trĩ, dùng các thuốc
chẹn alpha hoặc chẹn bêta. Nếu không có hiệu quả: phải đi tiểu theo giờ,
không chờ đến lúc nước tiểu ra quần; dùng các loại kháng cholinergic
(Ditropan, Probanthine...) có một số hiệu quả nhất định.
Nếu tiểu ra quần (són đái)
khi ho, hắt hơi hoặc làm những động tác gây tăng áp lực trong bụng là trường
hợp yếu cơ vòng. Bệnh nhân nữ cần khám phụ khoa để xem có sa bàng quang hoặc
thoát vị bàng quang không.
6- ... vàng da
Thường đặt ra 3 câu hỏi:
* Đã dùng thuốc gì? Aldomet, Rimifon, Lipanthyl,
Furadoine, chống viêm không steroid, Phénothiazine và nhiều loại khác.
Chú ý: Một loại thuốc gây vàng da có thể
che lấp một trường hợp sỏi mật thực sự.
* Có tắc mật không? Sỏi ống mật chủ hoặc u tụy hoặc một
nhân nhỏ của viêm tụy mạn tính? Phosphatase kiềm tăng là có ứ mật. Siêu âm
gan mật phát hiện giãn các đường mật trong và ngoài gan là yếu tố giúp cho
chẩn đoán. Chụp X quang đường mật ngược dòng nội soi có giá trị chẩn đoán
cao.
* Có viêm gan virus
không? (A, B, C, D, E, G). Transaminase tăng gấp 20 lần trị số bình thường, nhưng phải thử máu sớm:
có nguy cơ viêm gan thể ứ mật trong khi các transaminase giảm nhanh. Cần tìm
HBsAg.
7- ... có cholestérol
máu cao
Có thể là:
- Bệnh u vàng
(Xanthomatose) tăng cholestérol máu gia đình. Dễ gây tai biến mạch máu não
sớm.
- Ứ mật không vàng da. Làm
xét nghiệm phosphatase kiềm và 5'-nucléotidase. Xét nghiệm 5'- nucléotidase
tăng nói lên là phosphatase kiềm cao là do căn nguyên gan.
- Giảm năng tuyến giáp.
Làm xét nghiệm TSH cực nhạy (thyroid stimulating hormon).
- Tăng HDL-c máu. Nghĩ đến
tăng HDL-c máu nếu tình trạng tim mạch tốt và kết quả không vượt quá 3g/l.
Định lượng HDL-c bằng phương pháp kết tủa có thể từ 0,6 - 0,8g/l. Nếu không
phải, có thể là tăng cholestérol máu nguyên phát.
8- ... gầy sút cân
Gầy sút cân được khẳng
định bằng cách so sánh với các lần cân trước. Trước hết cần loại trừ gày sút
cân do: kinh tế khó khăn, thiếu ăn; chế độ ăn kiêng muối, đường không hợp
lý; thuốc: điều trị bằng kháng sinh có biến chứng candida miệng v.v...
Những nguyên nhân đáng chú
ý là:
- Bệnh Horton. (Tìm tốc độ
máu lắng).
- Lao cũ bùng phát (Chụp X
quang phổi).
- Trầm cảm (cô đơn + + +);
chán ăn, rối loạn tính khí.
- Cường giáp, thể nghèo
triệu chứng: kiệt sức và chán ăn (tìm TSH cực nhậy).
- Đái tháo đường cũ, ổn
định, nhưng nay trở thành mất bù do dùng corticoid hoặc lợi tiểu chẳng hạn.
- Sa sút trí tuệ: ăn được
nhưng vẫn gầy do kích động tâm thần, vận động và đi lại nhiều.