NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH LOÃNG XƯƠNG Ở
NGƯỜI LỚN TUỔI
BS. PHAN HỮU PHƯỚC
Thạc sĩ Lão khoa - BV Nguyễn Trãi
Do đâu lại bị loãng
xương
Loãng xương là bệnh khá
phổ biến hiện nay ở người cao tuổi. Bệnh đã và đang trở thành vấn đề cần
được quan tâm trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu trong cộng đồng nhất
là ở người cao tuổi và phụ nữ sau tuổi mãn kinh. Bệnh ảnh hưởng nhiều đến
sức khỏe người bệnh ngoài triệu chứng đau thì gãy xương luôn là nổi đe dọa
với bản thân người bệnh và gia đình.
Loãng xương là tiến trình
tự nhiên của cơ thể, âm thầm nhưng nguy hiểm trong quá trình lão hóa, đặc
trưng bởi sự mất chất xương làm cho xương trở nên dòn và dễ gãy. Thường gặp
ở người cao tuổi, phụ nữ sau tuổi mãn kinh nhưng cũng có thể do một số
nguyên nhân khác như cường tuyến giáp, cường tuyến cận giáp, tiểu đường,
nghiện rượu, nằm điều trị lâu tại giường, dùng một số thuốc như thuốc
corticoide mà bà con hay gọi là đề xa không đúng cách và kéo dài. Loãng
xương do các nguyên nhân này có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào.
Diễn tiến của quá
trình loãng xương
Quá trình loãng xương kếo
dài trong nhiều năm, sau 30 tuổi đã bắt đầu xuất hiện quá trình mất chất
xương mất khá nhiều trên 50%, thường khoảng vào tuổi 50 - 70 thì triệu chứng
đau mới xuất hiện, chủ yếu ở cột sống lưng hay thắt lưng. Đau là do loãng
xương làm các đốt sống trở nên dòn dễ gãy, dễ lún gây đau cột sống kéo dài
thường xuyên, đau sẽ nhiều hơn khi ngồi lâu hoặc đứng lâu và đỡ đau khi nằm
nghỉ. Đôi khi cũng xuất hiện những cơn cấp tính dữ dội làm cho người bệnh
rất hoang mang lo sợ.
Sau nhiều năm tiến triển
có thể gây ra biến dạng cột sống như còng lưng, vẹo cột sống. Hiện tượng lún
và xẹp cột sống lưng, thắt lưng làm chiều cao giảm dần theo tuổi nghĩa là
thấp đi có thể đến 10 cm.
Đau do loãng xương ở
xương tay chân có thể gây đau, nếu có đau là do nguyên nhân khác.
Nhưng loãng xương ở xương
tay chân có thể gây ra mối nguy hiểm khác là dễ bị gãy xương đùi, gãy đầu
dưới xương cẳng tay khi té ngã hay thậm chí chỉ là cử động sai lệch như
chóng tay hay xoay chân mạnh. Vì xương bị loãng rất yếu, rất dễ gãy.
Loãng xương ảnh hưởng
nhiếu đến sức khỏe và sinh hoạt của người bệnh. Triệu chứng đau, còng lưng
làm cho người bệnh gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, sinh hoạt, công việc
và cảm giác mình già hơn yếu hơn cho đến khi gãy cổ xương đùi thực sự biến
người bệnh trở thành tàn phế. Vì vậy trong sinh hoạt làm việc cần cẩn thận
khi đi lại nhất là những nơi trơn trợt không để bị té ngã, khi làm việc cần
tránh những động tác gây chèn ép cột sống như khuân vác nặng, gập mạnh cột
sống về phía trước.
Phòng ngừa loãng xương
Vấn đề phòng ngừa loãng
xương thật sự cần thiết trên những đối tượng có nhiều khả năng mắc bệnh
loãng xương như người cao tuổi, phụ nữ sau mãn kinh. Để phòng ngừa cần lưu ý
một số việc sau đây
1. Trong vấn đề ăn uống
2. Tập thể dục thể thao
3. Trong việc sử dụng
thuốc điều trị các bệnh khác.
* Trong ăn uống nên ăn
thêm một số chất chứa nhiều canxi như: rau xanh, tôm, cua, thịt trứng. Có
thể dùng thêm sữa. Nên dùng loại sữa chứa nhiều can xi ít ngọt không béo.
Những các bạn cần lưu ý không nên ăn quá nhiều dễ dẫn đến dư thừa thậm chí
là béo phì.
* Tập thể dục thể thao
đều đặn mỗi ngày. Vì thực tế cho thấy rằng những người ít vận động, không
tập thể dục thể thao nhất là những trường hợp bị liệt hay phải nằm điều trị
lâu tại giường thì quá trình loãng xương xảy ra nhanh hơn bình thường. Nhiều
nghiên cứu đã cho tấhy rằng hoạt động thể dục thể thao vận động cơ bắp làm
hạn chế quá trình mất xương và giúp tăng quá trình tạo xương. Khi luyện tập
thể dục thể thao cần lưu ý một số nguyên tắc sau đây:
1. Vận động cơ bắp nhịp
nhàn từ từ ở mức độ vừa phải, cột sống được tập linh hoạt và uyển chuyển.
2. Trong trường hợp đã bị
loãng xương khi tập thể ddục thể thao cần tránh những động tác gây hại cho
cột sống như:
w Trồng chuối ngược có thể làm lún
xẹp đốt sống
w Động tác cuối gập người nhanh về
phía trước có thể làm gãy nứt đốt sống
w Nhảy tại chỗ mạnh cũng có thể làm
xẹp đốt sống.
3. Có một số loại hình
thể dục như đi bộ và thể thao như bơi lội cũng có tác dụng rất tốt phù hợp
sức khỏe người cao tuổi.
Tránh dùng thuốc có
thể gây loãng xương
Trong việc phòng ngừa
bệnh bà con cần lưu ý tránh dùng kéo dài những loại thuốc có gây ra loãng
xương điển hình là thuốc có chứa corticoide mà bà con hay gọi là đề xa. Đặc
biệt dưới dạng thuốc uống hay thuốc tiêm có loại tác dụng kéo dài 3 - 6
tháng. Nhiều người thích dùng vì tác dụng kéo dài này nhưng quên rằng tác
hại của thuốc nếu có cũng sẽ kéo dài trong nhiều tháng. Thông thường đề xa
hay bị bà con lạm dụng để chữa các chứng đau nhức khớp vì giá rẻ dễ mua mà
tác dụng giảm sưng, giảm đau nhanh nhưng không thấy được hết hậu quả tai hại
vô cùng của nó. Một số người lớn tuổi bị đau nhức khớp đã nghe lời mách bảo
của người quen tự mua đề xa uống vô tình làm trầm trọng thêm bệnh loãng
xương vốn có của mình.
Ngoài tác dụng chữa bệnh
cot-ti-cô-ít còn có những tác dụng có hại như sau khi dùng kéo dài, liên tục
và không đúng cách
- Giữ muối và nước gây
phù, cao huyết áp, suy tim sung huyết.
- Teo cơ yếu cơ và loãng
xương (bà con hay gọi là mục xương)
- Loét dạ dày nặng hơn là
xuất huyết dạ dày, thủng dạ dày.
- Rối loạn nội tiết, rối
loạn kinh nguyệt.
- Suy tuyến thương thận.
- Làm phát triển nặng
thêm bệnh tiểu đường, lao phổi, cườm mắt, tăng nhãn áp.
- Giảm sức đề kháng nên
dễ bị nhiễm trùng, nhất là nhiễm lao và nhiễm nấm.
- Teo da, teo cơ áp xe
tại chỗ tiêm.
Thực ra thuốc này không
điều trị hết bệnh mà chỉ làm giảm triệu chứng mà thôi. Nhưng với nhiều tác
dụng phụ nguy hiểm nêu trên nhắc cho chúng ta phải hết sức thận trọng khi
dùng thuốc dạng đề xa. Vấn đề cơ bản là người bệnh đau nhức cần ý thức rằng
không phải chỉ có đề xa mới chữa được bệnh mà còn nhiều thuốc khác ít tác
hại nhưng vẫn có tác dụng tốt. Các bạn không nên tự dùng thuốc dù đây là
thuốc rất dễ mua. Bạn nên dùng thuốc dưới sự chỉ định, theo dõi, kiểm soát
của bác sĩ.
Phát hiện sớm loãng
xương
Để phát hiện sớm bệnh
loãng xương nếu có điều kiện các bạn cần khám sức khỏe định kỳ. Bác sĩ sẽ
cho bạn làm một số xét nghiệm để phát hiện sớm bệnh loãng xương và theo dõi
tiến triển của bệnh, trong điều kiện hiện nay có thể làm 2 xét nghiệm là
1. Chụp X quang sống và
xương tay chân. Đây là xét nghiệm rẻ tiền và dễ thực hiện ở cơ sở y tế nào
cũng có. Nhưng có hạn chế là khi thấy được loãng xương trên phim X quang thì
bệnh đã trong giai đoạn muộn xương đã bị mất khá nhiều.
2. Xét nghiệm do mật độ
xương giúp đánh giá được khối lượng xương có thể phát hiện loãng xương sớm
hơn.
Ngoài ra để khảo sát bệnh
hoặc tìm nguyên nhân bác sĩ cho là thêm nhiều xét nghiệm khác.
Lưu ý trong điều trị
loãng xương
Vai trò của canxi khi
điều trị loãng xương các bạn cần lưu ý rằng loãng xương phải được điều trị
trong thời gian dài nhiều năm và các loại thuốc này hầu hết là đắt tiền như
Rocaltrol. Miacalcic... thường phải kèm theo cung cấp can xi và nội tiết tố
nữ khi cần thiết. Tùy theo dạng loãng xương bác sĩ sẽ hướng dẫn cho bạn cách
điều trị riêng theo từng loại. Bạn không nên tự ý dùng các loại thuốc này.
Các thuốc điều trị loãng
xương có tác dụng rất chậm và không phải là thuốc giảm đau nên tình trạng
đau có thể kéo dài và lúc này bác sĩ sẽ cho dùng thêm thuốc giảm đau như:
Tilcotil, Alaxan, Neo-pyrazon... các thuốc này đều có tác dụng phụ gây viêm
loét dạ dày ít nhiều. Gần đây có thuốc nhiều thuốc mới ít tác hại dạ dày hon
như Meloxicam nhưng vẫn không dùng được khi đã bị loét dạ dày. Tốt nhất bạn
phải dùng theo chỉ định và theo dõi của bác sĩ. Đơn giản hơn bạn có thể dùng
paracetamol như Efferalgan.
Tóm lại loãng xương là
bệnh diễn ra âm thầm trong nhiều năm lúc đầu còn nhẹ bệnh không có bất kỳ
biểu hiện gì nên người bệnh không biết hoặc chủ quan không lo điều trị sớm.
Cho đến khi xuất hiện tình trạng đau lưng hay gãy xương thì bệnh đã quá nặng
lúc này việc điều trị rất khó khăn tốn kém và ít hiệu quả.
Cho nên dối với bệnh
loãng xương việc ngừa bệnh và phát hiện bệnh sớm là rất quan trọng nhất là
những người bước vào tuổi trung niên, phụ nữ sau tuổi mãn kinh đặc biệt là
những trường hợp mãn kinh sớm ở tuổi 40, những trường hợp đang dùng thuốc có
thể dây loãng xương. Trong việc phòng ngừa các bạn cần lưu ý đến chế độ ăn
uống, rèn luyện thân thể tập thể dục thể thao, không tự ý dùng các loại
thuốc có thể gây loãng xương chỉ dùng thuốc khi có chỉ định theo dõi của bác
sĩ.
Như vậy nếu biết cách
phòng ngừa. Phát hiện sớm, điều trị sớm sẽ giúp bạn tránh được tác hại nguy
hiểm của bệnh lãong xương.