THIẾU VITAMIN VÀ CHÂT KHOÁNG Ở NGƯỜI CAO TUỔI
BS. PHAN HỮU PHƯỚC
Thạc sĩ lão khoa - BV Nguyễn Trãi
Vitamin và chất khoáng
là gì?
Vitamin và chất khoáng là
những chất có tỷ lệ thấp trong cơ thể. Nhưng là những chất rất quan trọng
trong hoạt động sống còn của cơ thể. Khi thiếu những chất này sẽ gây ra
nhiều bệnh cảnh khác nhau đôi khi cũng nguy hiểm đến tính mạng.
Vitamin có nhiều loại
theo các nhóm A, B, C, D, E, U... Người ta phân các vitamin này thành 2
nhóm. Nhóm tan trong nước như vitamin B, C... nhóm tan trong mỡ như A, D,
E...
Chất khoáng là những chất
như: sắt, kẽm, đồng, vàng, canxi, magne, natri, kali, chlor, phosphat,
sulphat... Chất khoáng chiếm khoảng 4% trọng lượng cơ thể, người nặng 50kg
thì chất khoáng khoảng 2kg.
Mỗi ngày cơ thể phải cần
một lượng tối thiểu về chất khoáng. Các chất này phải được cung cấp qua thức
ăn, nước uống hay dưới dạng thuốc khi cần thiết vì cơ thể không tổng hợp
được các chất này.
Dùng quá liều sẽ gây
hại
Nhiều người trong chúng
ta nghĩ dùng vitamin liều cao như là thuốc tăng lực. Nhưng chúng ta quên
rằng vitamin cũng là thuốc, là chất hóa học nghĩa là khi dùng quá liều cũng
sẽ bị ngộ độc. Chẳng hạn như vitamin A, D là 2 vitamin tan trong mỡ hay bị
ngộ độc khi dùng liều cao kéo dài. Vitaminn A được biết là có vai trò quan
trọng với thị lực và da, màng tế bào, có thể dùng điều trị các bệnh như vẩy
nến, mụn, trứng cá, chứng tóc khô, dễ gãy... Thuốc dùng dễ dàng qua đường
uống, và người ta đã quan sát được khi ngộ độc vitamin A có thể gây ra phù
não, tổn thương trầm trọng ở gan. Cả 2 biến chứng này đều có thể nguy hiểm
tính mạng nên chúng ta phải thận trọng khi dùng vitamin A liều cao kéo dài.
Tốt nhất là khi dùng phải có chỉ định và theo dõi của bác sĩ.
Pyridoxine hay còn gọi là
vitamin B6 thường dùng để điều trị tình trạng chóng mặt và rối loạn tiền mãn
kinh. Khi dùng quá liều kéo dài có thể bị ngộ độc gây tổn hại hệ thần kinh
trung ương.
Acid ascortbic hay còn
gọi là vitamin C được biết như là thuốc làm tăng sức đề kháng. Khi thiếu
vitamin C thì mạch máu dễ vỡ gây xuất huyết dưới da. Ngày xưa, bệnh được mô
tả ở những thủy thủ lênh đênh trên biển nhiều tháng liên tục không ăn rau,
trái cây tươi. Vitamin C mang nhiều lợi ích khi ta biết cách sử dụng.
Vitamin C có nhiều trong cây xanh, rau quả như chanh, cam, quýt, bưởi, bắp
cải... Nhu cầu cơ thể về vitaminn C có nhiều hơn các loại vitamin khác rất
nhiều. Người lớn cần khoảng 50-100mg, nghĩa là 1mg/kg thể trọng mỗi ngày;
đối với trẻ con và phụ nữ có thai cần 100-200mg mỗi ngày. Vitamin C ngoài
tác dụng tốt cho tim mạch còn có tác dụng tăng sức đề kháng chống lại bệnh
cảm, cúm, điều này đã được biết từ vài chục năm trước đây: với liều dùng khá
cao 1g-4g/ngày trong vài ngày người ta có thể rút ngắn được 30% thời gian
mắc bệnh cúm. Ngược lại nếu chúng ta không biết cách sử dụng, dùng liều quá
cao trên 2g/ngày kéo dài trong nhiều tháng có thể gây hại cho dạ dày vì bản
thân vitamin là acid - là chất chua. Tệ hại hơn là liều cao vitamin C làm
tăng oxalate canxi trong nước tiểu, những tinh thể này sẽ lắng đọng tại thận
tạo thành sạn thận. Chỉ nên dùng khoảng 0,5 - 1g vitamin C mỗi ngày sẽ rất
có lợi cho sức khỏe chống được chứng xơ vữa động mạch... khi cần dùng lâu
dài cũng nên hỏi qua ý kiến bác sĩ.
Thiếu vitamin và chất
khoáng gây ra bệnh gì?
Ngược lại nếu chúng ta
không cung cấp đủ vitamin thì sẽ gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như: thiếu
vitamin A gây bệnh quáng gà, giảm sức đề kháng, thiếu vitamin C gây chứng
chảy máu dưới da, thiếu vitamin B1 gây phù, suy tim, thiếu vitamin D gây còi
xương, thiếu vitamin B12 gây thiếu máu, viêm dây thần kinh...
Chất khoáng cũng rất quan
trọng tham gia vào nhiều phản ứng hóa học quyết định sự sống còn trong cơ
thể và là thành phần cấu tạo chủ yếu của một vài cơ quan trong cơ thể như:
canxi là thành phần cấu tạo chủ yếu của xương, sắt là thành phần cấu tạo chủ
yếu của hemoglobin trong hồng cầu - là chất có chức năng vận chuyển oxygen
trong máu.
Thiếu chất khoáng gây
nhiều tác hại cho sức khỏe: thiếu canxi gây co giật tay chân, thiếu kali gây
vọp bẻ, rối loạn nhịp tim...
Phòng ngừa thiếu
vitamin và chất khoáng bằng cách nào?
Để phòng ngừa những tình
trạng này chúng ta nên ăn uống thức ăn có chứa đầy đủ chất khoáng và vitamin
cần thiết cho cơ thể. Còn trong điều kiện sức khỏe suy giảm, người già,
người bệnh nặng kéo dài chúng ta nên dùng thêm thuốc có chứa đầy đủ các
thành phần vitamin và chất khoáng cần thiết cho nhu cầu cơ thể. Nhiều nghiên
cứu đã được thực hiện ở những người ở độ tuổi trung bình 48-78 thì sau 4-10
tuần có cải thiện rõ rệt về sức khỏe như: giảm được mệt mỏi, tập trung tư
tưởng tốt hơn, ăn ngon miệng hơn, dễ ngủ và thời gian ngủ kéo dài hơn...
Tóm lại: Vitamin và chất
khoáng là những chất nền tảng của sự sống, chúng được cung cấp hàng ngày qua
thức ăn, nước uống dễ dàng đến độ có lúc chúng ta quên đi sự cần thiết thực
sự của nó. Cho đến khi sự thiếu thốn tích lũy lâu dần theo thời gian trở
thành bệnh lý tức là lúc sức khoẻ suy giảm nhiều đôi khi đã khá muộn. Do
vậy, khi cơ thể về già chúng ta phải thường xuyên lắng nghe nhu cầu của nó
và hãy cung cấp kịp thời những gì cơ thể cần.
