Những biện pháp không dùng thuốc góp phần điều chỉnh huyết áp
BS. PHẠM KHÁNH BIỀN
BV YHDT TPHCM
Cao huyết áp là bệnh chưa rõ nguyên nhân (nguyên phát) cũng là một triệu chứng của nhiều bệnh khác (thứ phát); Là áp suất của mạch máu, biểu hiện bằng hai số: tối đa ghi nhận sức co bóp của quả tim và số tối thiểu phản ánh sức cản của thành động mạch. Huyết áp bình thường < 140/90 mmHg, trên một trong hai số này thì gọi là cao huyết áp. Những người có chỉ số huyết áp 160/90 mmHg trở lên mới cần điều trị. Ở bài này chúng tôi muốn giới thiệu những biện pháp tự điều chỉnh, chế độ ăn uống cho người cao huyết áp và nhiễm mỡ xơ mạch, góp phần điều trị cùng với các phương pháp dùng thuốc Tây hoặc Đông y.
1. Ồn định hoạt động thần kinh: Rèn luyện bản thân từng bước làm chủ được cảm xúc, xây dựng lề lối làm việc nghỉ ngơi giải trí. Tránh những tác động mạnh vui cũng như buồn bực, tránh làm việc liên tục một cách căng thẳng, phải có thời gian cho trí não được thư giãn.
2. Không ngồi chỗ gió lùa, không tắm nước lạnh đột ngột: Tập thói quen tắm nước ấm hoặc nước lạnh thì phải từ từ dội nhẹ từ chân lên, không dội mạnh đột ngột toàn thân sẽ gây co mạch tăng huyết áp.
3. Luyện tập thể lực một cách hợp lý: Luyện tập vận động cũng có tác dụng điều chỉnh HA, qua cơ chế củng cố, tăng cường hiệu lực hoạt động thần kinh, nói như vậy nghĩa là luyện tập các động tác mềm dẻo nhẹ nhàng, liên tục đều đặn. Tập các môn thể thao nặng không phù hợp với vận động thể lực hợp lý. Đa số các tác giả khuyên bệnh nhân nên tập đi bộ và bơi lội và mọi người cũng đều thừa nhận tác dụng của nó. Bằng vận động cơ, tập thở, tăng mức cung cấp Oxygen và mức đào thải CO2 cho cơ thể.
4. Hợp lý cân nặng của cơ thể: Vấn đề chống thừa cân nặng là một vấn đề cốt yếu trong điều trị cao huyết áp. Hợp lý hóa cân nặng đem lại những tác dụng rất quan trọng đối với sức khỏe của người có bệnh về hệ tim mạch.
- Giảm trị số HA, tương đương với mức giảm cân nặng cơ thể.
- Giảm lượng cholesterol trong máu.
- Giảm đường máu (nếu có cao).
Theo thống kê đã tính khi cân nặng cơ thể giảm được 10%, nguy cơ bệnh thiếu máu cơ tim giảm 20%.
5. Hạn chế muối trong bữa ăn: Điều này không có nghĩa là kiêng hoàn toàn. Chỉ cần giảm từ 11g xuống 5g là HA tối đa xuống thấp hơn 5 mmHg, HA tối thiểu xuống thấp hơn 3 mmHg.
- Tránh ăn thức ăn đã đóng hộp sẵn.
- Khi uống thuốc cũng nên lưu ý xem trong thuốc có nhiều muối không. Ví dụ: Viên Alkaseltzer có hơn 500 mg muối Na+.
6. Không nên ăn dư thừa năng lượng (calori).
7. Giảm hoặc không dùng mỡ động vật, thay bằng dầu thực vật vì trong mỡ động vật có nhiều axít béo bão hòa, dễ gây nhiễm mỡ.
8. Giảm đường, bánh kẹo làm bằng đường vì dùng cũng sẽ chuyển hóa thành chất béo.
9. Ắn đủ dầu thực vật: Nên dùng dầu đậu nành, dầu mè, dầu phụng, dầu cám v.v... Vì chúng có nhiều axít béo không no, chưa bão hòa, có nhiều sinh tố E, có tác dụng bảo vệ thành động mạch, chống nhiễm mỡ xơ mạch, không nên dùng dầu dừa thiếu axít béo không no.
10. Ắn uống đủ đạm, ngoài đạm động vật, đạm thực vật là những thức ăn tốt đối với bệnh cao HA, có thể dùng thêm các loại đậu như đậu đen, đậu xanh không những bổ sung protein còn có tác dụng phòng trị chứng tăng lipid huyết đã được chứng minh qua kết quả nghiên cứu thực nghiệm tại Trung Quốc.
11. Ắn đủ rau tươi, trái cây tươi có nhiều chất chống nhiễm mỡ xơ mạch như các sinh tố B, C, P, U... Trái cây cũng nên chọn dùng những quả ít ngọt có kèm vị chua như: bưởi, cam, chanh... Không nên dùng nhiều những trái cây quá ngọt như sầu riêng, nhãn...
12. Không nên uống rượu, nếu là rượu thuốc cần uống cho điều trị một bệnh khác, chẳng hạn như bệnh về xương khớp thì cũng không nên uống đến 60cc rượu trong 1 ngày. Cà phê uống thường xuyên thì không ảnh hưởng đến huyết áp nhưng thỉnh thoảng uống một lần huyết áp sẽ tăng, đây có thể do tác động của cafein lên hệ thần kinh giao cảm.
Khi điều trị cao huyết áp bằng thuốc tân hoặc Đông dược thì không nên tự mua thuốc về uống, hoặc uống theo sự chỉ bảo của bạn bè mà phải được khám bệnh và có chỉ định của bác sĩ. 12 điều hướng dẫn những biện pháp điều chỉnh HA không dùng thuốc như đã nêu trên, BN có thể tìm hiểu và tự rèn luyện, ăn uống cho phù hợp sẽ là một đóng góp không nhỏ trong vấn đề phòng ngừa và điều trị bệnh cao huyết áp.
