NHỮNG HIỂU BIẾT CƠ BẢN VỀ SỨC KHỎE VÀ BỆNH TẬT PHỤ NỮ

BS. ĐÀO XUÂN DŨNG

(Theo Medicinet)

Nhìn lại lịch sử, hầu hết phụ nữ có cuộc sống gian nan, vất vả hơn nam giới vì ngoài chuyện bệnh tật, họ trở thành người vợ và người mẹ khi còn quá trẻ (tuổi vị thành niên), lại phải mang thai và sinh đẻ sớm, nhiều khi không phải là thai nghén mong muốn. Chính sinh đẻ là cơ hội để người phụ nữ đối mặt với nhiều nguy cơ và nhiều khi đã dẫn đến tử vong cho người mẹ. Rất nhiều phụ nữ trước đây đã không sống tới tuổi mãn kinh hay tuổi già. Vào đầu thế kỷ 20, tuổi thọ của phụ nữ khoảng 50 tuổi. Ngày nay, ở nhiều nước, tuổi thọ trung bình của phụ nữ đã vượt quá 70 và có chiều hướng còn tăng thêm nữa. Phụ nữ ngày nay không chỉ có thể sống lâu hơn mà còn có thể được hưởng chất lượng cuộc sống tốt đẹp hơn nếu hiểu biết hơn về chính cơ thể mình, về những đặc thù sức khỏe và khả năng mắc bệnh của mình.

Cân nặng có lẽ là quan tâm đầu tiên về sức khỏe của phụ nữ. Khi vòng eo vượt quá 89 cm thì nguy cơ phát sinh bệnh tim, cao huyết áp và tiểu đường ở phụ nữ sẽ tăng lên. Ắn uống hợp lý, vận động nhiều là cách kiểm soát cân nặng có hiệu quả, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh. Thuốc lá có hại cho sức khỏe phụ nữ (và cho mọi người), đáng tiếc là hiện nay số phụ nữ hút thuốc lại đang gia tăng. Theo số liệu của Hội về bệnh phổi ở Mỹ trong năm 1966 đã có hơn 22 triệu phụ nữ Mỹ hút thuốc, bất chấp những lời cảnh báo về những nguy cơ do hút thuốc gây ra ung thư, bệnh tim và rất nhiều vấn đề sức khỏe khác. Phụ nữ tuy không uống rượu nhiều và sớm như nam giới nhưng cũng đã có nhiều phụ nữ bị xơ gan và viêm gan do rượu.

Những khác biệt quan trọng về cấu trúc cơ thể của phụ nữ đã được thể hiện ở những chấn thương khác nhau trong hoạt động thể thao của nam và nữ. Trong thực tế, bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong chính cho phụ nữ Mỹ. Những bệnh ở đường sinh dục (các bệnh nhiễm khuẩn, nấm và ký sinh trùng roi) là những bệnh gây nhiều phiền phức nhất cho phụ nữ ở hầu hết các nước, nhất là các nước đang phát triển, cho nên phụ nữ cần được quan tâm săn sóc đến mảng bệnh lý này. Trước nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS, cấu trúc sinh học lại làm cho phụ nữ dễ bị lây nhiễm hơn nam giới, ngoài việc họ là nạn nhân của hành vi tình dục không an toàn của các ông chồng. Vú tuy không phải là một bộ phận của hệ thống sinh sản nhưng rất quan trọng cho chức năng làm mẹ và phụ nữ cần có hiểu biết về lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ.

Các hormon có ảnh hưởng đến sự phát triển và hành vi đều quan trọng cho cả nam và nữ, nhưng phụ nữ thường bị coi là chịu ảnh hưởng nhiều với những hormon của họ, do đó tính khí "sớm nắng chiều mưa" như thủy triều lên xuống vậy. Hormon sinh dục nữ do buồng trứng bài tiết có ảnh hưởng đến nhiều mô của cơ thể và xương, những phụ nữ có ít mỡ thường không bài tiết đủ hormon sinh dục. Khi buồng trứng ngừng bài tiết hormon, người phụ nữ sẽ không còn hành kinh và xương bị xốp, dễ gãy, tăng nguy cơ bị bệnh tim và đột quî.

Những bệnh thường gặp hơn ở phụ nữ: đó là sỏi túi mật (nhiều hơn nam 3-4 lần ở Mỹ), bệnh nhức nửa đầu, các bệnh ở đường tiêu hóa và tiết niệu. Bệnh thận là nguyên nhân chính gây cao huyết áp và sau tuổi 50 phụ nữ bị cao huyết áp nhiều hơn. Các bệnh tự miễn (xơ cứng rải rác, lupút...) nghĩa là hệ thống miễn dịch tấn công chính các mô của cơ thể thì nữ cũng mắc nhiều hơn nam, ví dụ bệnh viêm khớp dạng thấp đã làm cho khoảng 2,1 triệu người Mỹ mắc trong đó 2/3 là phụ nữ. Xốp xương là tình trạng xương giảm tỷ trọng, xảy ra ở cả nam lẫn nữ nhưng đó là mối quan ngại chính của phụ nữ, có đến 50% phụ nữ trên 50 tuổi gãy xương do xốp xương. Không kể một số bệnh ung thư của riêng nữ giới như ung thư vú, cổ tử cung, tử cung và buồng trứng, nhiều loại ung thư khác như ung thư tụy, đại trực tràng và phổi cũng thường gặp ở phụ nữ. Ung thư vú là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ hai trong số các loại ung thư ở Mỹ và càng phát hiện sớm thì khả năng sống càng tốt hơn. Ung thư buồng trứng rất khó phát hiện sớm, cũng được coi là một bệnh "giết người thầm lặng", cứ 70 phụ nữ Mỹ thì có 1 bị ung thư buồng trứng. Ung thư trực đại tràng thường xảy ra ở phụ nữ ngoài 50 tuổi, những phụ nữ có tiền sử gia đình có người bị ung thư vú, tử cung hoặc buồng trứng thì có nguy cơ cao bị ung thư trực đại tràng. Nhiều công trình nghiên cứu đã cho thấy rằng chế độ ăn nhiều rau quả và bổ sung những chất chống oxy hóa không những giảm được ung thư trực đại tràng mà cả nhiều thể ung thư khác.

Ngày nay, mỹ phẩm và nhiều kỹ thuật làm đẹp hoặc sửa chữa những khiếm khuyết của cơ thể (nếp nhăn, hói tóc, lớp mỡ dày, làm căng vú...) không phải hoàn toàn vô hại. Có đến 600.000 thao tác thẩm mỹ được thực hiện hàng năm. Trên thế giới có đến hàng triệu phụ nữ được làm phẫu thuật thẩm mỹ ở vú. Phụ nữ cần biết những nguy cơ của những thao tác thẩm mỹ này.

Trong suốt cuộc đời, người phụ nữ còn phải trải qua khoảng 40 năm có kinh hàng tháng, 70-90% phụ nữ phải chịu những khó chịu của hội chứng tiền kinh nguyệt (thay đổi tính, dễ cáu kỉnh, nề mặt và chi, nhức đầu), một hội chứng có liên quan đến hormon sinh dục nữ. Nhiều bệnh của phụ nữ liên quan đến sự không có kinh hay có kinh quá nhiều, quá dài, kinh đau hay kinh thất thường. Sự ra kinh có lợi cho phụ nữ bị bệnh có quá nhiều chất sắt trong máu. Đời sống sinh sản đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm. Ước tính có khoảng 50 triệu phụ nữ Mỹ có khó khăn trong cuộc sống tình dục, bao gồm những trạng thái như giảm hay mất hẳn ham muốn tình dục, khó hưng phấn (giống như không cương cứng được ở nam giới) và đau khi giao hợp. Nhiều bệnh mắc phải cũng gây giảm hưng phấn tình dục. Không sinh đẻ được là sự phiền muộn của phụ nữ, nhất là khi đã qua tuổi 35. Xác định nguyên nhân và sau đó cặp vợ chồng cần lựa chọn một giải pháp cho tình trạng vô sinh của mình (hiện nay có nhiều công nghệ hiện đại). Ngay ở Mỹ cũng có khoảng 40% thai nghén ngoài kế hoạch, điều đó có nghĩa là nhiều phụ nữ đã có thai khi chưa được chuẩn bị chu đáo cho việc đó. Chuẩn bị nghĩa là cung cấp cho phụ nữ những thông tin cần thiết từ trước khi có thai và phải làm gì sau khi biết mình có thai. Tuổi mãn kinh có thể xem như "bước ngoặt" của cuộc đời, những khó chịu do tuổi mãn kinh gây ra đang được quan tâm nhiều hơn, vì 10 năm đầu của thiên niên kỷ tới sẽ có khoảng 22 triệu phụ nữ Mỹ bước vào tuổi mãn kinh. Cần giúp phụ nữ đối phó với một loạt những vấn đề sức khỏe của tuổi này như giảm thính lực, mắt mờ, đái són, viêm khớp, mất ngủ, lú lẫn và cả những khía cạnh tâm lý - xã hội như cô đơn, bị ngược đãi, thiếu thốn vật chất...

Tóm lại, mở rộng sự hiểu biết về đặc thù sức khỏe và bệnh tật ở phụ nữ là giúp phụ nữ làm chủ bản thân, biết tự phòng bệnh. Hơn nữa, bảo vệ sức khỏe phụ nữ cũng là trách nhiệm xã hội. Vai trò hỗ trợ của nam giới cũng rất quan trọng - một vai trò được nói đến nhiều từ hơn 3 thập kỷ qua. Không thể ngăn được thời gian trôi đi nhưng có thể làm được nhiều việc để bảo vệ cuộc sống của người phụ nữ.