THÀNH CÔNG TỪ CA CHO TRỨNG ĐẦU TIÊN Ở VIỆT NAM - MỘT TRIỂN VỌNG MỚI CHO NGƯỜI VÔ SINH

Bài, ảnh: KIM SƠN

Ngày 24 tháng Chạp - giữa lúc mọi người đang hối hả chuẩn bị đón Tết Canh Thìn, thì tại Bệnh viện Từ Dũ, cả thầy thuốc trong chương trình Thụ tinh trong ống nghiệm (TTTON) lẫn sản phụ - chị B.T.L.H đều vui mừng với thành quả từ ca cho trứng đầu tiên tại Việt Nam: đêm 29/1/2000, một bé trai xinh xắn, nặng 2,6kg đã chào đời. Tìm đến phòng số 1.10 khu E1, tình cờ tôi gặp cả người đã cho trứng: Chị N.T.P 35 tuổi - em dâu (tức vợ của em trai chị B.T.L.H) đang giúp chị B.T.L.H chăm sóc cháu bé.

Hạnh phúc tràn ngập trong mắt chị khi ngắm nhìn con. Chị B.T.L.H tâm sự: "Tôi hy vọng có thêm nhiều phụ nữ rơi vào hoàn cảnh như tôi sẽ có được hạnh phúc này. Đó là điều kỳ diệu mà khoa học, các bác sĩ ở đây đã đem lại cho gia đình tôi.".

Chị B.T.L.H 40 tuổi, ngụ tại ấp Trung Mỹ Tây, xã Tân Xuân, huyện Hóc Môn. Lập gia đình năm 1987, năm 1989 có thai một lần nhưng thai chết lưu ở 3 tháng tuổi. Đến năm 1993 thì chị bị u nang buồng trứng phải mổ. Sau mổ, bắt đầu có triệu chứng vô kinh và chị đã đi chữa vô sinh ở nhiều nơi. Các phác đồ được bác sĩ cho là: sử dụng nội tiết để tạo vòng kinh nhân tạo và kích thích buồng trứng.

Mãi đến tháng 7/1998, qua kết quả xét nghiệm nội tiết tại Bệnh viện Từ Dũ cho thấy FSH 42 mIU/ml: xác định chị bị suy buồng trứng sớm, một dấu hiệu mãn kinh chắc chắn. Còn xét nghiệm tinh dịch đồ của chồng cho thấy mật độ tinh trùng là 250 triệu/ml, với tỷ lệ di động có tiến tới là 40%. Vì vậy, chỉ có cách: xin trứng của một người phụ nữ khác để làm TTTON. Đó là chuyện "rắc rối" vì từ khi bệnh viện Từ Dũ triển khai TTTON vào tháng 8/1997 đến thời điểm này, việc cho và nhận trứng chưa được đặt ra.

Chị B.T.L.H đã viết thư gửi Bộ Y tế, bày tỏ nguyện vọng tha thiết của mình. Và ngày 25/9/1998 Bộ Y tế đã có công văn cho phép Bệnh viện Từ Dũ tiến hành trường hợp cho trứng đầu tiên.

BS. Nguyễn Thị Ngọc Phượng cho biết: - Thường thì tử cung của người mãn kinh sẽ "chai" hơn tử cung của người còn trẻ, và càng khó trong trường hợp này vì đã mãn kinh sớm gần 10 năm.

BS. Vương Thị Ngọc Lan - người trực tiếp thực hiện - phân tích: Về chuyên môn khó ở chỗ: do chu kỳ kinh khác nhau ở hai bà, nên phải "canh" làm sao để đồng bộ khi thời điểm cho trứng ở người cho phù hợp với thời điểm nhận trứng của niêm mạc tử cung người nhận. Và toàn bộ nội tiết dưỡng thai là nhân tạo, được đưa từ bên ngoài vào. Ngay cả ở Singapore - chương trình xin trứng cũng không phát triển nhiều do tỷ lệ thành công không cao.

Ở ca cho trứng đầu tiên này, bệnh nhân được chuẩn bị như thế nào?

- Chuẩn bị người cho trứng: Chị N.T.P được làm các xét nghiệm nội tiết sinh sản: Kết quả nằm trong giới hạn bình thường. Chị được kích thích buồng trứng với phác đồ dài; kích thích rụng trứng với hCG. Qua siêu âm theo dõi thấy 8 nang kích thước > 14mm ở hai buồng trứng. Tiến hành chọc hút trứng.

            - Chuẩn bị người nhận trứng: Bệnh nhân bắt đầu sử dụng estradiol từ ngày bắt đầu kích thích buồng trứng ở người cho trứng. Khảo sát nội mạc tử cung người nhận trứng vào ngày tiêm hCG ở người cho trứng - ghi nhận độ dày 9,4mm.

Khoảng cửa sổ cho chuyển phôi - là khoảng thời gian duy nhất có thể thực hiện chuyển phôi để phôi có thể làm tổ trong tử cung người nhận sau đó. Trong sinh lý thụ thai bình thường, sự phát triển của trứng, phôi và nội mạc tử cung là đồng bộ và thống nhất do tác động của nội tiết trong cơ thể.

Còn ở trường hợp cho trứng, 3 quá trình: (1) Sự phát triển trứng trong cơ thể người cho trứng, (2) Sự phát triển của phôi invitro và (3) Sự phát triển của nội mạc tử cung người nhận dưới tác động của các nội tiết tố ngoại sinh là hoàn toàn độc lập. Vấn đề quan trọng là làm sao tạo được khoảng cửa sổ cho chuyển phôi thích hợp với thời điểm phát triển của phôi. Nên có thể nói: Chuẩn bị nội mạc tử cung người nhận là khâu quyết định thành công của kỹ thuật cho trứng.

Vào ngày 29/5/1999 đã chọc hút được 7 trứng. Trứng sau khi chọc hút được TTTON với tinh trùng của chồng người nhận (ngày 0). Kiểm tra thụ tinh vào ngày thứ nhất, thấy có 6 trứng được thụ tinh. Ngày 31/5/1999 phôi được chuyển vào buồng tử cung nguời nhận, trong đó có 2 phôi chất lượng tốt. Bệnh nhân nằm nghỉ tại viện trong 6 giờ, sau đó về nhà.

Ngày 14/6/1999 (16 ngày sau thụ tinh), đã tiến hành thử thai bằng định lượng b -hCG huyết tương, cho thấy kết quả dương tính rõ với nồng độ b -hCG huyết tương là 936 mIU/ml. Kết quả siêu âm ngày 10/7/1999 (ngày 40 sau thụ tinh) thấy một thai sống trong tử cung khoảng 7 tuần. Một tính hiệu vui thật sự - và cho đến ngày sản phụ sinh nở "mẹ tròn con vuông" - đã mở ra một triển vọng mới cho chương trình TTTON.

Về nhu cầu xin trứng có nhiều không?

Chương trình TTTON tại Bệnh viện Từ Dũ bắt đầu từ năm 1997, nên số bệnh nhân lớn tuổi chiếm tỷ lệ khá cao, buồng trứng đã bắt đầu suy yếu hoặc đã vào giai đoạn tiền mãn kinh và quanh mãn kinh, "kho" đã cạn nên rất ít trứng, nhiều trường hợp muốn làm TTTON nhưng kết quả chỉ dưới 3 nang trứng trưởng thành nên không tiến hành được. Vì vậy thành công này đã mở ra một triển vọng cho những bệnh nhân bị suy buồng trứng sớm, mãn kinh sinh lý và buồng trứng đáp ứng kém với kích thích. Ở người cho trứng, tuổi tối đa không quá 35. Còn ở người nhận trứng? Theo một báo cáo ở Mỹ năm 1997, người lớn tuổi nhất có thai sau khi nhận trứng là ở tuổi. 63!

Thành công này cũng mở ra khả năng triển khai chương trình mang thai hộ - tạo cơ hội có con cho các phụ nữ không còn tử cung hoặc tử cung không có khả năng mang thai. Về mặt kỹ thuật, mang thai hộ hoàn toàn tương tự chương trình cho trứng. Chỉ khác ở chỗ, ai sẽ là mẹ đứa bé sau khi sinh. Trong trường hợp "cho trứng" đó là người mang thai. Còn trong trường hợp "mang thai hộ" đó là người cung cấp trứng. Tuy nhiên, muốn triển khai cần được sự hỗ trợ bằng các quy định pháp luật chặt chẽ như tại nhiều nước trên thế giới - để tránh những phức tạp về mặt xã hội và luật pháp có thể xảy ra.

Bác sĩ Vương Thị Ngọc Lan cũng cho biết, trong một lần làm việc với bệnh viện, GS-TS. Phạm Mạnh Hùng - Thứ trưởng Bộ Y tế đã bàn về vấn đề miễn dịch trong các trường hợp cho trứng: Nghiên cứu về HLA giữa người cho trứng và người nhận trứng để tăng tỷ lệ thành công. Thế giới đang nghiên cứu nhưng chưa có kết quả. Đây cũng là vấn đề đặt ra cho các thầy thuốc chúng ta.