LẠI NÓI VỀ THUỐC TRÁNH THAI
Tác giả : PGS. TS. TRẦN THỊ LỢI (Phó trưởng Bộ môn Sản - Đại học Y Dược TPHCM)
Ngày nay, thuốc ngừa thai được sử dụng rộng rãi khắp thế giới. Mỗi
năm, trên toàn cầu, có nhiều triệu phụ nữ dùng thuốc ngừa thai. Tuy
vậy, ít người biết rằng thuốc ngừa thai chỉ mới bắt đầu được sử dụng
lần đầu tiên vào năm 1960, nghĩa là mới có một lịch sử 43 năm. Uống
thuốc ngừa thai có lợi gì và tác dụng phụ ra sao? Đó cũng là thắc
mắc chung của nhiều người.
CƠ CHẾ TRÁNH THAI CỦA THUỐC NGỪA THAI
Nhắc lại cơ chế thụ thai
Ở người phụ nữ trưởng thành, mỗi tháng vào khoảng giữa chu kỳ kinh, sẽ có 1 noãn (trứng chưa thụ tinh) được phóng thích từ buồng trứng, đó là hiện tượng phóng noãn. Nếu người phụ nữ giao hợp, tinh trùng sẽ được đưa vào âm đạo, sau đó bơi qua cổ tử cung, buồng tử cung, vòi trứng và sẽ gặp noãn đang đi xuống. Vào thời điểm phóng noãn, có tất cả các điều kiện thuận lợi cho sự thụ tinh: Chất nhầy cổ tử cung nhiều, trong suốt, giúp tinh trùng bơi qua dễ dàng; Niêm mạc tử cung cũng ở tình trạng sẵn sàng đón nhận trứng thụ tinh đến làm tổ. Trứng thụ tinh tiếp tục đi qua vòi trứng, đến buồng tử cung, chìm vào niêm mạc tử cung, bắt đầu sự làm tổ.
Cơ chế tránh thai của thuốc ngừa thai
Thuốc ngừa thai có các tác dụng sau:
- Tại buồng trứng: ngăn cản sự phóng noãn.
- Niêm mạc tử cung trở nên không thích hợp cho sự làm tổ.
- Chất nhầy cổ tử cung trở nên đặc, ít, cản trở không cho tinh trùng bơi qua.
Do tác dụng của 3 cơ chế trên, hiệu quả của thuốc ngừa thai rất cao, từ 97-99%. Những trường hợp có thai trong lúc uống thuốc ngừa thai đều do không uống thuốc đúng phương pháp.
Các loại thuốc ngừa thai dạng uống hiện có trên thị trường
Các thuốc viên ngừa thai có thể tạm chia làm hai loại chính: Loại thuốc viên ngừa thai kết hợp có chứa cả hai hormone Estrogen và Progesterone; và loại chỉ chứa một hormone Progesterone.
Loại thuốc viên ngừa thai kết hợp có chứa cả hai hormone Estrogen và Progesterone.
Đây là loại thuốc thông dụng nhất hiện nay, được trình bày dưới hai hình thức:
Vỉ có 21 viên: Bắt đầu uống từ ngày thứ 1 hoặc từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 5 của chu kỳ kinh, uống hết vỉ thuốc sẽ ra kinh trong vài ngày sau, và bắt đầu vỉ thuốc mới 7 ngày sau khi ngưng thuốc.
Vỉ có 28 viên: Gồm 21 viên thuốc và 7 viên thuốc bổ. Cũng bắt đầu uống như vỉ 21 viên, có 7 viên thuốc bổ để người sử dụng tập thói quen uống đều mỗi ngày, không quên thuốc, khi uống hết vỉ này sẽ bắt đầu ngay vỉ khác.
Viên thuốc ngừa thai loại kết hợp từ khi được tung ra thị trường đến nay đã trải qua nhiều thay đổi, sao cho ngày càng có ít tác dụng phụ mà vẫn bảo đảm được hiệu quả. Những thay đổi này khiến người ta chia thuốc ngừa thai ra làm ba thế hệ. Thuốc ngừa thai thế hệ thứ nhất là loại có chứa hàm lượng estrogen cao (tới 50mg) nên gây nhiều biến chứng về tim mạch cho người sử dụng, loại này hiện nay không còn dùng nữa. Loại thuốc viên ngừa thai thế hệ thứ hai chứa hàm lượng estrogen thấp (ít hơn hay bằng 35mg) và một progestin mà không phải là progestin thế hệ thứ ba. Loại thuốc viên ngừa thai thế hệ thứ ba là loại mới nhất, có chứa estrogen hàm lượng thấp (30 hoặc 35mg) và một trong 3 loại progestin sau đây: Desogestrel, Gestodene hoặc Norgestimate. Ba chất progestin nói trên cũng được gọi là progestin thế hệ thứ ba vì có ít tác dụng phụ có tính nam hóa như gây mụn trứng cá ở mặt...
Viên thuốc ngừa thai chỉ chứa một loại hormone (thường là progestin):
- Vỉ 28 viên: Dùng cho những phụ nữ cho con bú hoặc có lý do nội khoa khiến không sử dụng được estrogen.
- Viên thuốc dùng sau giao hợp: (Postinor: chứa một lượng lớn levonorgestrel, một loại progestin) tối đa mỗi tháng chỉ sử dụng 4 viên, tác dụng tránh thai không cao.
TÁC DỤNG PHỤ CỦA THUỐC NGỪA THAI:
Thuốc tránh thai cũng có một số tác dụng phụ sau đây:
Bệnh tim mạch:
Trong thập niên 70, khi mà hàm lượng estroge trong viên thuốc ngừa thai còn cao, đã có những nghiên cứu chứng tỏ có sự gia tăng tỷ lệ người bị thiếu máu cơ tim khi sử dụng thuốc ngừa thai. Lập tức người ta nghiên cứu chế tạo những thuốc viên ngừa thai chỉ chứa một hàm lượng hormone rất thấp. Đến thập kỷ 80, người ta chứng minh được rằng bệnh tim mạch chỉ thực sự gia tăng ở những người hút thuốc và trên 35 tuổi. Còn với những người không hút thuốc và dưới 35 tuổi thì lợi ích của việc sử dụng thuốc tránh thai vượt trội nhiều lần so với những bất lợi do thuốc gây ra.
Những rối loạn nhẹ:
Tăng cân: do tác dụng đồng hoá của hormone giới tính. Có thể giới hạn tác dụng này bằng cách ăn kiêng, tuy nhiên với những phụ nữ quá gầy thì đây lại là một tác dụng có lợi.
Cảm giác căng ngực, buồn nôn: Những khó chịu này thường nhẹ, giảm dần và hết sau khi dùng thuốc được vài tháng.
Khả năng có thai lại: Sau khi ngưng thuốc 48 tháng, 80-90% phụ nữ có thai trở lại.
TÁC DỤNG CÓ LỢI
Uống thuốc tránh thai, ngoài tác dụng chính là ngừa thai, người dùng còn được hưởng một số tác dụng có lợi sau đây:
Giảm nguy cơ bị ung thư niêm mạc tử cung:
Uống thuốc viên ngừa thai trong thời gian tối thiểu 12 tháng sẽ giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung tối thiểu 50%. Tác dụng bảo vệ tăng tối đa khi uống thuốc kéo dài được bằng hay hơn 3 năm. Điểm đáng chú ý là tác dụng bảo vệ này vẫn kéo dài khoảng 15 năm sau khi ngưng thuốc.
Giảm nguy cơ bị ung thư buồng trứng:
Những người uống thuốc ngừa thai giảm được khoảng 40% nguy cơ bị ung thư buồng trứng so với người không sử dụng thuốc. Tác dụng bảo vệ cơ thể tránh bị ung thư buồng trứng tăng theo thời gian sử dụng. Uống thuốc trong thời gian ngắn 3-6 tháng cũng đã có tác dụng bảo vệ; dùng kéo dài 5-10 năm thì tác dụng bảo vệ rất rõ, nếu dùng trên 10 năm thì nguy cơ ung thư buồng trứng giảm tới 80%. Tác dụng bảo vệ này cũng kéo dài 10-15 năm sau khi ngưng thuốc.
KẾT LUẬN
Qua những trình bày trên, chúng ta thấy con người đã không ngừng tìm tòi, nghiên cứu để ngày nay thuốc ngừa thai trở thành một loại thuốc an toàn, hiệu quả và được sử dụng phổ biến trên khắp thế giới. Tại Mỹ, thuốc ngừa thai là phương pháp kế hoạch hóa gia đình được sử dụng nhiều nhất. Tuy nhiên thuốc ngừa thai cũng có một số chống chỉ định nên trước khi sử dụng, các phụ nữ nên tham khảo ý kiến chuyên môn của nhân viên y tế để có thể dùng thuốc một cách hợp lý và an toàn.
