Đừng vội lo lắng khi mất kinh
Phần lớn các phụ nữ đều lo lắng khi bỗng nhiên mất kinh hàng tháng. Đây là chứng vô kinh thứ phát, thường do có thai. Một số trường hợp là căng thẳng tâm lý, do dùng thuốc hoặc là biểu hiện một bệnh lý cần điều trị. Hãn hữu lắm, vô kinh mới do có vấn đề ở tuyến yên.
Hằng tháng, ở buồng trứng có nhiều nang noãn bắt đầu phát triển. Đó là những túi nước nhỏ bên trong có một noãn chưa trưởng thành. Cuối cùng, chỉ một nang noãn phát triển to nhất với một noãn đã trưởng thành bên trong. Nó tiết ra hormone chủ yếu là oestrogen để làm phát triển lớp nội mạc tử cung, chuẩn bị cho trứng làm tổ nếu noãn được thụ tinh.
Khi nang noãn vỡ, noãn
rơi vào loa vòi trứng rồi di chuyển vào tử cung. Trên đoạn đường di
chuyển đó, nếu gặp tinh trùng, nó sẽ được thụ tinh và trở thành
trứng. Trứng di chuyển tiếp về tử cung để làm tổ và phát triển thành
phôi thai rồi thành thai. Nếu noãn không được thụ tinh thì hiện
tượng hành kinh sẽ xảy ra.
Chu kỳ kinh nguyệt bị chi phối bởi
một phức hợp các hormone (hormone của các tuyến nhỏ trong não như
tuyến dưới đồi, tuyến yên, oestrogen và progesterone của buồng
trứng). Chỉ một trục trặc nào đó trong quá trình này cũng có thể làm
mất kinh. Phụ nữ có thể mất kinh do:
- Có thai: Trứng đã làm tổ trong lớp nội mạc tử cung và
được nội mạc tử cung nuôi dưỡng nên không rụng để tạo thành kinh
nguyệt.
- Dùng thuốc tránh thai: Một số phụ nữ có
thể mất kinh khi dùng thuốc tránh thai. Nếu ngừng uống thuốc thì sau
3-6 tháng, hiện tượng phóng noãn và hành kinh lại xảy ra.
-
Cho con bú: Thường không thấy kinh mặc dù vẫn có thể phóng
noãn, do đó có thể thụ thai. Phụ nữ không cho con bú hoàn toàn cần
đề phòng có thai.
- Stress: Những căng thẳng tâm trí
ảnh hưởng tạm thời đến tuyến dưới đồi có thể làm mất quá trình phóng
noãn và mất kinh. Chỉ khi sự căng thẳng tinh thần giảm đi mới có
kinh trở lại.
- Dùng một số
thuốc: Như thuốc tránh thai các loại, corticoid, thuốc chống
trầm cảm, chống rối nhiễu tâm trí, thuốc chữa bệnh tuyến giáp, hóa
liệu pháp.
-
Bệnh tật: Một số bệnh mạn tính; chỉ khi khỏi bệnh thì kinh
nguyệt mới trở lại.
- Mất cân bằng về hormone: Chẳng
hạn như hội chứng buồng trứng đa nang. Hội chứng này hay đi kèm với
béo phì, vô kinh hoặc chảy máu tử cung bất thường.
- Suy
dinh dưỡng: Cơ thể quá gầy sẽ ngừng bài tiết oestrogen và phóng
noãn. Phụ nữ bị chứng chán ăn hoặc ăn quá nhiều do nguyên nhân thần
kinh - tâm lý thường bị thiếu hụt oestrogen và mất kinh.
- Vận động quá nhiều: Hay gặpở những phụ nữ luyện tập thể
thao căng thẳng. Hormone leptin báo cho não biết tỷ lệ mỡ của cơ thể
và tỷ lệ này ảnh hưởng đến kinh nguyệt.
- Hoạt động kém
của tuyến giáp: Bệnh ở tuyến giáp có thể làm tăng hay giảm bài
tiết prolactin - một hormone sinh sản do tuyến yên bài tiết ra. Thay
đổi về nồng độ hormone có thể ảnh hưởng đến tuyến dưới đồi và làm
mất kinh.
- U tuyến yên: U lành của tuyến yên có thể
làm cho prolactin được sản xuất quá nhiều, ảnh hưởng đến sự điều hòa
kinh nguyệt. Loại u này hiếm gặp và thường có thể điều trị bằng
thuốc.
Sau khi loại trừ mất kinh do có thai, nếu có một trong những dấu
hiệu và triệu chứng sau thì cần đến khám bác sĩ vì
những thay đổi về kinh nguyệt có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm về một
vấn đề sức khỏe:
- Mất kinh 3-6 tháng hay lâu hơn.
- Nhức đầu, rụng tóc hay thay đổi về thị lực.
- Vú tiết ra sữa hay dịch.
- Sau
khi có phẫu thuật liên quan đến thai nghén 3-6 tháng mà kinh nguyệt
không trở lại.
Việc điều trị mất kinh phải dựa trên nguyên
nhân. Cần thay đổi lối sống nếu nghi ngờ bị stress, vận động quá
nhiều, gầy sút hay tăng cân quá mức. Nếu là thiếu estrogen do chơi
thể thao, có thể điều trị bằng liệu pháp oestrogen thay thế dưới
dạng thuốc tránh thai. Mất kinh do tuyến giáp trạng hay tuyến yên có
thể điều trị bằng thuốc.
BS Đào Xuân Dũng, Sức Khoẻ & Đời Sống
