CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ LIỆT NỬA NGƯỜI
Tác giả : PGS. TS. VŨ ANH NHỊ (Chủ nhiệm Bộ môn Thần kinh học ĐH. Y Dược TPHCM)
Liệt nửa người là hội chứng lâm sàng thường gặp trong bệnh thần kinh, biểu hiện lâm sàng là sự suy giảm hoặc liệt hoàn toàn nửa người (tay chân và mặt cùng bên). Những biểu hiện này chứng tỏ đang có một tổn thương tương ứng liên quan đến đường tháp.
LÂM SÀNG LIỆT NỬA NGƯỜI
1. Bệnh nhân tỉnh
a. Liệt mềm
Giảm vận động nửa người (mặt - tay - chân).
- Đối bên với tổn thương và tùy thuộc vào vị trí tổn thương.
- Ưu thế các cơ duỗi chi trên, các cơ gấp đối với chi dưới.
- Liệt mặt trung ương ưu thế 1/3 mặt dưới.
b. Liệt cứng
Thường là dấu hiệu của liệt nửa người có diễn tiến từ từ, hoặc từ liệt mềm chuyển qua liệt cứng (thời gian thông thường khoảng 3-4 tuần). Đây là triệu chứng thường thấy ở tất cả các bệnh nhân liệt nửa người.
- Co cứng kiểu tháp hay co cứng kiểu tăng trương lực tháp.
+ Ưu thế các cơ sấp và gấp chi trên (ngón tay gấp, khuỷu tay gập), các cơ duỗi chi dưới (làm chân duỗi, đi như lết ngang).
+ Khi co kéo các chi thì thấy có lực cản.
- Tư thế dáng bộ khi đi, mất vung vẩy cánh tay, tay bên liệt co, chân lết ngang.
2. Bệnh nhân hôn mê
- Phản ứng vận động nửa người với kích thích đau không đối xứng.
- Trương lực cơ không đối xứng: chi bên liệt rơi nặng nề hơn bên lành.
- Mất cân xứng mặt.
CHẨN ĐOÁN ĐỊNH KHU
1. Tổn thương bán cầu não.
2. Tổn thương thân não (bao gồm các hội chứng giao bên và tiểu não).
3. Tổn thương một bên tủy cổ.
CHẨN ĐOÁN NGUYÊN NHÂN
Dựa trên bệnh sử, diễn tiến bệnh và các xét nghiệm trong lâm sàng thần kinh, nhất là các phương pháp hình ảnh học. Một số nguyên nhân thường gặp là:
1. Tai biến mạch máu não
Tai biến mạch máu não còn gọi là bệnh cảnh đột quỵ, thường xảy ra đột ngột, diễn tiến nhanh với các triệu chứng thần kinh như hôn mê, yếu liệt nửa người, aphasia, rối loạn cảm giác. Những dấu hiệu thần kinh tương ứng với các vùng não do mạch máu cung cấp máu:
- Nhồi máu não.
- Xuất huyết trong não.
2. Khối u não
Bệnh cảnh lâm sàng thường diễn tiến từ từ, kèm theo dấu hiệu liệt nửa người (thường là liệt cứng), tăng áp lực nội sọ, động kinh.
3. Nhiễm trùng thần kinh trung ương
- Áp-xe.
- Viêm não.
4. Chấn thương sọ não
- Máu tụ ngoài màng cứng.
- Máu tụ dưới màng cứng.
Về điều trị bệnh liệt nửa người, chỉ có các cơ sở chuyên khoa (kể cả Đông Tây y) mới có thể giúp bệnh nhân sớm hồi phục. Vì vậy, bệnh nhân nên đến khám và điều trị tại một cơ sở chuyên khoa càng sớm càng tốt.
