Bệnh đau đầu từng chuỗi
Tác giả : BS. NGUYỄN THẾ ANH
Trong các chứng đau đầu do nguyên nhân mạch máu thì đau đầu từng
chuỗi (cluster headache) là một chứng bệnh rất thường gặp. Lứa tuổi
mắc bệnh nhiều nhất là từ 20-40, nam bị nhiều hơn nữ nhưng bệnh
không có tính chất gia đình. Biểu hiện chủ yếu của bệnh là những cơn
đau đột ngột, dữ dội và lặp lại nhiều lần ở vùng mặt - hố mắt lan ra
xung quanh làm bệnh nhân rất lo sợ. Tuy chứng đau đầu từng chuỗi ít
nguy hiểm nhưng ảnh hưởng rất nhiều đến sinh hoạt và chất
lượng sống của người bệnh.
TRIỆU CHỨNG
Cơn đau thường xảy ra sau bữa ăn hoặc ban đêm. Khởi đầu đau khu trú một bên ở vùng mặt, hố mắt hoặc thái dương - hố mắt, sau đó lan vào răng, tai, cổ hoặc vai cùng bên, nhưng khu vực đau không trùng hợp với khu vực đau của dây thần kinh số V. Ðau tăng lên rất nhanh, dữ dội như bị vặt, dứt thịt, bỏng rát ở sâu làm bệnh nhân không chịu nổi, vật vã, đứng ngồi không yên, có khi phải lấy tay tự đập vào mặt hoặc bóp nắn thái dương nhằm làm dịu cơn đau.
Trong cơn đau, người bệnh có cảm giác ngạt mũi; chảy nước mũi, nước mắt; đỏ gò má, ra mồ hôi ở một bên mặt, động mạch thái dương nổi và đập mạnh ở cùng bên đau. Ðôi khi còn bị sụp mi, giãn đồng tử. Một đặc điểm nữa là khi đau, bệnh nhân không sốt, không buồn nôn, nôn, khi hết cơn đau lại hoàn toàn bình thường. Những kích thích ở vùng mặt như rửa mặt, cạo râu hoặc gắng sức không làm khởi phát cơn đau hoặc làm đau nặng lên, mà chỉ một yếu tố duy nhất có vai trò khởi phát cơn đau được biết đến, đó là uống rượu.
Ðặc điểm cuối cùng là tiến triển của cơn đau rất đặc biệt, thường kéo dài từ 20 phút đến 2 giờ, hiếm khi vượt quá 4 giờ; Trung bình xuất hiện 1-3 cơn mỗi ngày, lặp lại thành "từng chuỗi" trong vòng 2-8 tuần, sau đó cơn đau biến mất trong vòng nhiều tháng hoặc nhiều năm, rồi đến một lúc nào đó lại xuất hiện với nhịp độ và tính chất giống như trước kia. Chỉ có một số ít trường hợp tiến triển thành mạn tính với các cơn đau hàng ngày rất khó điều trị. Tuy nhiên một số trường hợp đau mặt do nguyên nhân thực thể khác cũng có nét giống như đau mặt do mạch máu chính, vì vậy cần phải khám thần kinh thật kỹ và nếu cần phải khám thêm ở chuyên khoa mắt, răng hàm mặt, tai mũi họng để chẩn đoán phân biệt và loại trừ các chứng bệnh nguy hiểm khác, như đau dây thần kinh số V thứ phát do các khối u ở sọ hầu, bệnh tăng nhãn áp (Glaucome), bệnh đau nửa đầu (Migraine), các bệnh lý mũi xoang, viêm nhiễm ở răng miệng, chứng đau thần kinh hố mắt dưới...
ÐIỀU TRỊ
Ðiều trị nội khoa là chủ yếu, có thể cắt cơn đau bằng các thuốc giảm đau nonsteroid thông thường như Indome-thacine, Aspirin, Paracetamol, Diclophenac... Nếu không đỡ thì dùng các thuốc điều trị Migraine như dẫn xuất của Ergotamin (Gynergen, Mig-well), thuốc chẹn calci (Sibelium), thuốc kháng serotonin (Désernil, Sanmigran). Ngoài ra có thể cắt cơn bằng cách cho bệnh nhân ngửi ô-xy nguyên chất 8-10lít/ phút trong vòng 10 phút, hoặc gây tê hạch bướm khẩu cái bằng cocaine - phenol.
Ðiều trị dự phòng: Trước hết bệnh nhân phải kiêng rượu vì rượu là yếu tố khởi phát cơn đau, đồng thời dùng các thuốc điều trị Migraine như đã kể trên. Ngoài ra người ta còn dùng thuốc Lithium, corticoide ở giai đoạn đầu của đau hoặc ở các bệnh nhân bị đau mạn tính. Lưu ý những thuốc trên có nhiều tác dụng phụ, vì vậy khi dùng phải có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Ðiều trị bằng phẫu thuật cho kết quả không chắc chắn nên hiện nay ít được đề cập đến.
