Bộ não lấy lại ký ức như thế nào?
 |
| Chứng mất trí có liên quan đến những trục trặc trong quá trình xử lý trí nhớ. |
Các nhà khoa học Mỹ vừa phát hiện ra cách não bộ gợi lại kỷ niệm từ quá khứ xa xôi, nhờ một vùng não được gọi là bó liên hợp khứu hải mã trước. Phát hiện sẽ là nền tảng cho sự ra đời hàng loạt liệu pháp điều trị căn bệnh Alzheimer và các dạng mất trí khác.
Khoa học từ lâu đã biết đến một cấu trúc não được gọi là chân hải mã, chuyên xử lý trí nhớ gần. Đây cũng là nơi lưu trữ thông tin vĩnh viễn. Tuy nhiên, khả năng não bộ phục hồi những ký ức xa vời cho đến nay vẫn còn là ẩn số.
Mới đây, trên tạp chí Science danh tiếng, các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Tổng hợp California Los Angeles (UCLA), Mỹ, đã trình bày về một công trình thử nghiệm, trong đó hé mở nhiều điểm nghi vấn về mối liên quan giữa trí nhớ xa và một vùng não gọi là bó liên hợp khứu hải mã trước. Đây có thể là con đường phục hồi ký ức của não bộ.
Trong thí nghiệm thứ nhất, nhóm đã làm cho một số con chuột mất đi khả năng hồi tưởng, bằng cách biến đổi một gene có tên là kinase II. Tiếp đó, họ huấn luyện cho số chuột này nhận dạng một cái chuồng, rồi kiểm tra trí nhớ của chúng về vật thể này sau 1, 3, 18, 36 ngày. Kết quả cho thấy, số chuột trên đã nhận ra cái chuồng trong vòng 3 ngày kể từ thời điểm huấn luyện, song lại không hề có phản ứng vào những ngày sau đó. Điều này chứng tỏ gene kinase II đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng thông tin một thời gian dài.
Trong thử nghiệm thứ hai, nhóm đã tiến hành kiểm chứng một luận điểm trước đây, rằng lớp vỏ não trực tiếp tham gia vào quá trình lưu trữ và phục hồi ký ức. Họ đã sử dụng phương pháp hình ảnh để theo dõi hoạt động của lớp vỏ não ở một con chuột bình thường trong quá trình kiểm tra trí nhớ tương tự như thí nghiệm thứ nhất. Kết quả là không có phần vỏ não nào loé sáng khi con vật tiếp cận với cái chuồng sau thời điểm huấn luyện 1 ngày. Tuy nhiên, vào 36 ngày sau đó, bó liên hợp khứu hải mã trước trên vỏ não hoạt động tích cực khi con chuột nhìn thấy cái chuồng. Hiện tượng này chưa bao giờ xuất hiện ở những con bị biến đổi gene (những con chuột mà vùng não trên không hề hoạt động trong toàn bộ quá trình xử lý trí nhớ xa). Kết quả này đã cho thấy có mối liên hệ giữa bó liên hợp khứu hải mã trước và khả năng lấy lại ký ức.
Trong thử nghiệm thứ 3, các nhà khoa học đã tiêm cho một số con chuột bình thường loại thuốc làm tê liệt tạm thời bó liên hợp khứu hải mã trước. Việc này đã không ảnh hưởng đến trí nhớ của số chuột trên về cái chuồng trong 1 tới 3 ngày sau thời điểm huấn luyện, song lại làm gián đoạn trí nhớ từ 18 đến 36 ngày sau đó.
"Thí nghiệm chứng tỏ bó liên hợp khứu hải mã trước đóng vai trò mấu chốt trong việc duy trì ký ức xa", trưởng nhóm nghiên cứu Alcino Silva kết luận. Vùng não này còn làm nhiệm vụ thu thập và lắp ráp các tín hiệu về một thông tin lâu ngày từ các phần khác nhau của não bộ. Quá trình tập hợp này có thể bị gián đoạn do chứng mất trí, làm suy chức năng của bó hợp khứu hải mã trước. Khi đó, trí nhớ trở nên vụn vặt, không thể hợp thành một thông tin ý nghĩa.
"Tuổi già, bệnh Alzheimer và các dạng mất trí khác như sự lo âu, suy nhược, sự lãnh cảm và mất tập trung - tất cả đều liên quan đến hiện tượng suy chức năng của bó liên hợp khứu hải mã trước", tiến sĩ Harriet Millward đến từ Viện nghiên cứu bệnh Alzheimer nhận định. Theo giới chuyên môn, nghiên cứu của nhóm UCLA đã giúp phân biệt chính xác trí nhớ ngắn và dài, đồng thời mô tả chi tiết mối liên qua giữa ký ức với bó liên hợp khứu hải mã trước. Tuy nhiên, công trình này mới chỉ dừng trên phạm vi động vật. Nếu kết quả tương tự cũng được ghi nhận trên người, thì khoa học sẽ sớm hiểu được sâu sắc căn bệnh Alzheimer và những chứng mất trí khác, đồng thời tìm ra cách điều trị hiệu quả.
Mỹ Linh (theo BBC)
