Tai biến thiếu máu não thoáng qua
 |
| Đau đầu cũng có thể là biểu hiện của tai biến thiếu máu não thoáng qua. |
Đây là tình trạng rối loạn khu trú chức năng của não hoặc mắt, xảy ra đột ngột do thiếu máu não. Các triệu chứng kéo dài tối đa 24 giờ rồi khỏi hẳn, không để lại di chứng. Tuy vậy, bệnh vẫn là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây thiếu máu não và làm tăng tỷ lệ tử vong trong những năm đầu sau tai biến.
Nguyên nhân gây tai biến thiếu máu não thoáng qua là các bệnh lý về tim mạch như xơ vữa động mạch não, bóc tách động mạch, loạn nhịp tim, rung nhĩ, các bệnh lý van tim, nhồi máu cơ tim. Các yếu tố nguy cơ gồm tuổi cao, tăng huyết áp động mạch, rối loạn mỡ máu, nghiện thuốc lá... Các nguyên nhân trên làm cho mạch máu não bị tắc hoặc co thắt, dẫn đến thiếu máu não.
Tai biến thiếu máu não thoáng qua hay gặp ở người trên 65 tuổi, nam bị nhiều hơn nữ. Biểu hiện bệnh rất đa dạng, tùy thuộc vào vùng não bị thiếu máu. Đối với vùng não được cấp máu bởi hệ động mạch cảnh, các biểu hiện lâm sàng hay gặp là mù một mắt thoảng qua, mù hoàn toàn hoặc cảm giác có tấm màn che trước mắt. Mù thường chỉ xảy ra ở một bên mắt và thị lực hồi phục rất nhanh.
Một triệu chứng nữa của thiếu máu não hệ động mạch cảnh là bệnh nhân thường liệt nhẹ nửa người, rối loạn cảm giác kiểu tê bì hoặc nặng các chi ở nửa người cùng bên liệt, đặc biệt là ở vùng tay - mặt. Ngoài ra, nếu bán cầu não ưu thế bị thiếu máu, bệnh nhân còn bị rối loạn ngôn ngữ, nói khó, không hiểu lời nói...
Với vùng não được cấp máu bởi hệ động mạch sống - nền, bệnh nhân có thể bị đau đầu, chóng mặt, rối loạn thăng bằng, nhìn đôi, khó nói, liệt vận động, rối loạn cảm giác cả hai bên hoặc luân chuyển từ bên này sang bên kia. Các triệu chứng này đa phần chỉ kéo dài từ vài giây đến vài phút rồi khỏi hoàn toàn.
Do các triệu chứng tai biến thiếu máu não thoáng qua chỉ tồn tại trong thời gian ngắn nên bệnh nhân thường không để ý và đi khám. Mặt khác, những triệu chứng đó rất dễ bị nhầm với một số bệnh khác như động kinh, đau nửa đầu, hạ đường huyết, rối loạn tiền đình... Chính vì vậy, chẩn đoán tai biến thiếu máu não thoáng qua thường khó và dễ bị bỏ qua. Nếu không được điều trị, bệnh sẽ làm tăng nguy cơ nhồi máu não và tai biến tim mạch. Khoảng 6-8% bệnh nhân bị nhồi máu não trong tháng đầu tiên, tỷ lệ này là 5% cho năm đầu tiên. Ngoài ra, có đến 20% các bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim hoặc tử vong đột ngột trong vòng 5 năm.
Như vậy việc chẩn đoán tai biến thiếu máu não thoáng qua rất quan trọng, giúp điều trị sớm và góp phần hạn chế các biến chứng nguy hiểm. Người bệnh cần khám lâm sàng kỹ kết hợp với xét nghiệm máu (công thức, đường, mỡ máu, đông máu) điện tim, siêu âm tim, điện não, chụp cắt lớp vi tính não, doppler xuyên sọ, chụp mạch não...
Về điều trị, mục tiêu là đề phòng nhồi máu não và tai biến tim mạch. Ở giai đoạn cấp, bác sĩ thường cho dùng Heparine, cần lưu ý các chống chỉ định (đang bị chảy máu nội tạng, bệnh gan thận nặng, viêm nội tâm mạc, đã phẫu thuật thần kinh, rối loạn đông máu, tuổi cao, huyết áp cao không kiểm soát được). Chỉ được dùng Heparine sau khi chụp cắt lớp vi tính não.
Trong trường hợp bị tai biến thiếu máu não thoáng qua do bóc tách động mạch cảnh, sống - nền hoặc huyết khối từ tim thì đầu tiên dùng Heparine, sau đó chuyển tiếp bằng thuốc kháng vitamin K. Việc điều trị tiếp theo phụ thuộc vào nguyên nhân gây tai biến. Nếu là xơ cứng động mạch thì tùy trường hợp mà giải quyết bằng nội khoa hoặc phẫu thuật, thông thường hay dùng thuốc chống kết dính tiểu cầu Aspirine 300 mg/ngày, Tilcopidine 500 mg/ngày. Nếu nguyên nhân từ tim thì tiếp tục dùng thuốc kháng vitamin K phối hợp với Heparine, đồng thời phải điều trị bệnh tim.
Bệnh nhân cũng phải điều trị các nguy cơ khác như cao huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu; cai thuốc lá, thuốc lào và có chế độ ăn uống sinh hoạt, tập luyện phù hợp.
BS. Nguyễn Thế Anh, Sức Khỏe & Đời Sống
