Bệnh động kinh - sự phóng lửa bất thường của não
 |
| Ảnh chụp cắt lớp não của một bệnh nhân bị động kinh. Mũi tên chỉ ổ co giật ở thùy trán. |
Trên toàn thế giới có gần 50 triệu người mắc bệnh động kinh. Thế nhưng, những hiểu biết của
mọi người về căn bệnh vẫn còn rất nghèo nàn. Sau đây là bàn luận của 2 chuyên gia thần kinh người Mỹ về căn bệnh này.Đó là bác sĩ Carl Bazil làm việc tại Bệnh viện Tôn giáo New York - Đại học y Columbia và bác sĩ Susan Herman làm việc tại Trung tâm Động kinh - Bệnh viện Đại học Brooklyn.
1. Bệnh động kinh được định nghĩa thế nào?
- Carl Bazil: Định nghĩa rất đơn giản, đó là khi một người có từ 2 cơn co giật vô căn trở lên. Từ “vô căn” ở đây ám chỉ cơn co giật không phải do nhiễm trùng não hay một hiện tượng có thể kiểm soát được, và không rõ đến từ đâu.
2. Tại sao lại phải là 2 lần? Một cơn co giật vô căn không đủ để nói rằng bạn bị động kinh?
- Carl Bazil: Chúng tôi nói 2 cơn co giật vì nếu bạn bị một cơn thì nguy cơ bị cơn thứ hai là rất nhỏ. Nhưng nếu bạn bị 2 cơn thì nguy cơ các cơn co giật tái phát lớn hơn nhiều và đó chính là bệnh động kinh.
3. Cơn co giật là gì?
- Susan Herman: Cơn co giật là sự phóng điện bất thường của não. Thông thường, các nơron thần kinh (tế bào não) trao đổi thông tin với nhau để làm những việc chúng ta vẫn làm hằng ngày như cử động, cười nói. Nhưng khi bạn bị co giật, các tế bào này hoạt động mãnh liệt hơn. Chúng đồng loạt phóng lửa. Chính sự phóng lửa bất thường này gây ra các biểu hiện của cơn co giật.
4. Loại co giật phổ biến nhất trong bệnh động kinh?
- Carl Bazil: Phổ biến nhất là cơn co giật cục bộ. Nó bắt đầu tại một khu vực của não và có thể là một cơn rất nhỏ, nhưng cũng có thể trở nên lớn hơn. Ví dụ, nếu cơn co giật bắt đầu ở thùy trán (nơi điều khiển cử động của tay), lúc đầu tay bạn sẽ lúc lắc không kiểm soát nổi. Cơn co giật có thể dừng lại ở đó. Nhưng nếu sự phóng lửa bất thường tiếp tục truyền tới những vùng khác của não, bệnh nhân có thể co giật toàn bộ nửa người. Cuối cùng, người bệnh ngất đi, ngã xuống đất trong cơn động kinh toàn thể, điều mà chúng ta thường được thấy trên phim ảnh.
- Susan Herman: Cơn co giật thường bắt đầu ở thùy thái dương (vùng tham gia điều khiển tâm trạng và trí nhớ). Nếu nó bắt đầu ở đây, người bệnh có thể có cảm giác lo lắng hay sợ hãi, hoặc có những hồi ức đặc biệt hay cảm giác “đã nhìn thấy”. Đây là khởi đầu thông thường nhất mà người bệnh thường gặp.
5. Nguyên nhân chính của bệnh động kinh?
- Susan Herman: Có rất nhiều lý do khiến người ta co giật. Một trong những nguyên nhân hay gặp nhất là nhiễm trùng não, chấn thương ở đầu, tiền sử đột quỵ hoặc tổn thương khác ở não. Tuy nhiên, ở rất nhiều bệnh nhân, chúng tôi không thể tìm ra nguyên nhân.
Gần đây, đã có những bằng chứng khoa học cho thấy nhiều dạng động kinh mang yếu tố di truyền: Một số bất thường trong quá trình hình thành não hoặc trong cách mà các tế bào thần kinh tương tác có thể truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
6. Bệnh thường khởi phát ở độ tuổi nào?
- Carl Bazil: Bệnh chủ yếu xuất hiện ở người rất trẻ hoặc người rất già, do những nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, động kinh vẫn có thể xuất hiện ở bất cứ thời điểm nào.
7. Cơn co giật thường kéo dài bao lâu?
- Carl Bazil: Phần lớn cơn co giật kéo dài 1-2 phút. Những cơn động kinh nhỏ thường rất ngắn, và có thể chỉ kéo dài vài giây. Nhưng những cơn động kinh lớn cũng chỉ kéo dài nhiều nhất 2 phút.
8. Có thể dự đoán khi nào cơn co giật sẽ xuất hiện?
- Carl Bazil: Hoàn toàn không. Điều gay go nhất đối với những cơn co giật trong động kinh là không thể biết khi nào chúng sẽ đến. Một bệnh nhân điển hình có thể bị một cơn/tháng.
9. Những điều cần lưu ý khi chăm sóc bệnh nhân lên cơn động kinh?
- Carl Bazil: Cái khiến chúng tôi lo ngại nhiều nhất là cơn co giật - co cứng toàn thể, hay cơn động kinh lớn. Đó là khi người bệnh mất ý thức, ngã xuống sàn và có những cử động co giật toàn thân. Chúng thường chỉ kéo dài 1-2 phút, nhưng khi này người bệnh không có khả năng tự vệ. Điều quan trọng là giữ để họ không làm tổn hại chính bản thân.
Cần chú ý để người bệnh không đập đầu xuống nền bê tông. Trong thời gian hồi phục, họ vẫn mất ý thức nên không thể bảo vệ đường thở của mình. Mọi người thường lo là bệnh nhân động kinh sẽ nuốt mất lưỡi của mình. Điều này không thể xảy ra vì lưỡi đã được gắn cố định rồi. Nhưng sẽ rất nguy hiểm nếu bệnh nhân nằm ngửa và tiết ra quá nhiều nước bọt, họ có thể hít nước này vào phổi. Vì vậy, cách tốt nhất là xoay cho người bệnh nằm nghiêng.
10. Bệnh nhân động kinh có thể có cuộc sống bình thường?
- Carl Bazil: Hoàn toàn có thể. Đa số rường hợp bệnh có thể kiểm soát bằng thuốc. Nếu thuốc không hiệu quả (hiện đã có một số bệnh nhân như vậy), có thể dùng phương pháp phẫu thuật.
Ngoài ra, còn có phương pháp nội khoa sử dụng máy kích thích thần kinh phế vị, ở một số ít bệnh nhân phương pháp này cũng tỏ ra hiệu quả. Nói chung, phần lớn bệnh nhân có thể có một cuộc sống bình thường.
Thu Thủy (dịch từ Healthology)
