UNG THƯ: NGUYÊN NHÂN
BS. DƯƠNG MINH HOÀNG
Ung thư xảy ra khi một số
tế bào trở nên bất thường, tiếp tục phân chia vượt ngoài tầm kiểm soát, tạo nên
vô số tế bào mới. Có 2 loại bướu lành và ác tính hay ung thư. Bướu lành cắt bỏ
đi không trở lại nữa, không lan đến phần khác của cơ thể. Trái lại, tế bào ung
thư xâm nhập các mô, cơ quan lân cận, còn thoát ra từ bướu ác tính vào máu hay
hệ bạch huyết, lan đến nhiều nơi khác trong cơ thể, được gọi là di căn.
Những người trung niên,
tuổi già dễ mắc ung thư hơn. Ung thư tuyến tiền liệt gặp nhiều nhất ở phái nam,
đàn bà là ung thư vú nhưng ung thư phổi gây tử vong nhiều nhất. Ở người trẻ, ung
thư não và máu thường gặp nhất.
Hiểu biết của chúng ta hiện
nay về nguyên nhân ung thư chưa được đầy đủ nhưng ung thư chắc chắn không phải
do chấn thương. Dù vài bệnh siêu vi ở người làm gia tăng nguy cơ ung thư nhưng
ung thư hoàn toàn không lây lan. Ung thư phát triển dần dần do nhiều yếu tố phối
hợp như môi trường, cách sinh hoạt và di truyền. Các nhà khoa học đánh giá hơn
80% ung thư liên quan đến thuốc lá, với những gì ăn uống, với mức độ ít là tiếp
xúc với quang tuyến hay các chất sinh ung thư trong môi trường làm việc. Họ đã
xác định được những nguy cơ khiến dễ mắc ung thư hơn như sau:
1. Thuốc lá: Nguyên nhân có thể ngừa được, lưu ý
những người tiếp xúc với khói thuốc cũng bị ung thư, tử vong chiếm đến 1/3 tổng
số ung thư. Nguy cơ ung thư gia tăng tùy theo số điếu hút và thời gian hút: hút
1 gói/ngày nguy cơ cao gấp 10 lần so với người không hút. Hút thuốc gặp trong
85% tử vong về ung thư phổi, còn bị ung thư miệng, thanh quản, thực quản, tụy
tạng, túi mật, thận và cổ tử cung. Nguy cơ này giảm dần khi bệnh nhân bỏ thuốc
sớm.
2. Chế độ ăn uống: Có liên hệ rõ giữa chế độ ăn nhiều
mỡ và vài loại ung thư vú, ruột già, tụy tạng, tử cung, buồng trứng. Nhiều khảo
sát cho thấy thức ăn có nhiều sợi, sinh tố, kim loại ngừa được một vài loại ung
thư. Nên ăn nhiều trái cây, rau cải mỗi ngày, tránh dùng trứng, sữa, bơ, phô
mai, margarine...
3. Ánh nắng mặt trời: Tia cực tím trong ánh nắng mặt trời
làm tổn thương da gây ung thư da. Tia cực tím nhiều nhất trong mùa hè, từ 11 giờ
trưa đến 3 giờ chiều. Nên tránh nắng khi bóng của bạn ngắn hơn bạn. Đội nón,
dùng áo tay dài hoặc kem chống nắng có SPF từ 15-30 mới ngăn chặn được các tia
cực tím độc hại.
4. Rượu: Uống nhiều rượu có nguy cơ bị ung
thư miệng, họng thực quản và thanh quản. Bệnh nhân vừa hút thuốc vừa uống rượu
càng có nhiều nguy cơ hơn. Rượu còn gia tăng nguy cơ bị ung thư gan, ung thư vú.
5. Tia quang tuyến: Chụp phim X quang để chẩn đoán có
thời gian rất ngắn 1 giây cho mỗi tấm: có lợi hơn hại. Khi nào chụp nhiều phim,
hàng tuần mới có nguy cơ, còn một, hai tháng mới chụp một tấm không hại gì. Trái
lại, rọi kiếng thời gian lâu hơn, đến 30 giây rất có hại.
6. Chất hóa học nơi làm
việc: Tiếp xúc
thường xuyên với kim loại, bụi, chất hóa học, thuốc trừ sâu nơi làm việc gia
tăng nguy cơ bị ung thư như là amiăng, nickel, cadmium uranium, radon, vinyl
chloride, bezidene, benzene...
7. Điều trị hormon thay
thế: Nhiều phụ nữ
dùng hormon thay thế trị chứng bốc hỏa, khô âm đạo và loãng xương lúc mãn kinh.
Nhiều khảo cứu cho thấy oestrogen tăng nguy cơ ung thư tử cung, ung thư vú khi
dùng oestrogen liều cao lâu dài. Nguy cơ ít bị ung thư khi dùng progesteron phối
hợp. Nhiều khảo cứu gia còn tìm tòi bằng chứng giữa nguy cơ và lợi ích của
hormon liệu pháp. Dù sao bạn nên hỏi ý kiến BS khi phải dùng đến hormon.
8. Những người thân và
một vài loại ung thư:
Ung thư hắc tố, ung thư vú, buồng trứng, ruột già... có khuynh hướng xảy ra
nhiều hơn trong cùng gia đình: chưa hẳn là di truyền mà do yếu tố môi trường của
gia đình hay ngẫu nhiên.
