Những nỗ lực mới trong cuộc chiến chống SARS
Tác giả : PGS. TS. LÊ VĂN HIỆP (Viện Vaccin Nha Trang)
Ðã gần một năm trôi qua sau cơn bùng phát dịch
bệnh SARS từ Trung Quốc, mặc dù Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên
bố toàn thế giới không còn nơi nào bị "cấm vận" song cuộc chiến với
SARS vẫn tiếp diễn, đặc biệt là việc tìm kiếm những phương pháp chữa
trị của các hãng sinh dược phẩm.
Hứa hẹn các loại thuốc điều trị và vaccin chống SARS
Mới đây, công ty Medarex (Princeton, NJ) tuyên bố sẽ phát triển kháng thể đơn dòng tạo kháng huyết thanh và công ty Genvex sử dụng liệu pháp gen để sản xuất vaccin.
Các công trình trên tiếp nối những thành tựu đi trước, bao gồm:
- Phân lập virus và nhận dạng SARS (chỉ vài tuần sau ca bệnh đầu tiên).
- Trong vòng 2 tuần, ở Canada và Mỹ các nhà khoa học đã xác định được trình tự gen rồi phát triển các thí nghiệm chẩn đoán nhanh (từ vài tuần đến vài giờ cho kết quả chính xác). Ở Ðức, người ta sử dụng dữ liệu trình tự gen để làm thử nghiệm chẩn đoán và tiến tới sản xuất thuốc chữa trị và vaccin dự phòng.
SARS là một loại Coronavirus đột biến khác với chủng nguyên thủy, bùng phát ở một địa phương, song do "mới lạ" nên con người chưa kịp phát hiện ngăn chặn, đã kịp lây lan ra 12 quốc gia, gây tử vong cho hơn 800 người (chiếm khoảng 10% số người nhiễm bệnh).
Nhiều nhà khoa học nổi tiếng thế giới đã coi chiến dịch toàn cầu chống SARS vừa qua là cơ hội đánh giá khả năng phản ứng của con người trước một nguồn bệnh mới, hay còn là một nguy cơ đe dọa sinh học mới. Vấn đề ngăn chặn dịch bùng phát đã thành công nhưng mối đe dọa vẫn còn tiềm ẩn, vì thế cần chuẩn bị nguồn lực cho cuộc chiến mới và khẩn trương tìm các thuốc chữa trị.
Như bất cứ cuộc chiến chống bệnh dịch truyền nhiễm nào khác, cuộc chiến chống SARS ắt cũng phải dùng đến vaccin bởi tính hiệu quả triệt để và tính kinh tế của nó. Nhiều công ty và quốc gia từng có kinh nghiệm phát triển vaccin chống các dịch bệnh đậu mùa, than, dịch hạch, sởi, bại liệt, uốn ván... như Macrogenic cũng vào cuộc, và chọn cho mình hướng đi tốt nhất là tìm ra "chất kháng virus". Bộ quốc phòng Mỹ đã thành lập hai đội đặc nhiệm nghiên cứu tác dụng lâm sàng của Interferon. Nhiều công ty khác của Mỹ đi theo hướng nghiên cứu sàng lọc các thuốc đã được Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) cho phép dùng với các chỉ định khác (ngoài kháng virus còn là kháng vi khuẩn, chống ung thư và tăng cường miễn dịch). Trong số này ngoài Interferon còn có các ứng viên là thuốc ức chế men (Proteaza, inosine monophosphate dehydrogenaza), ức chế chức năng sao chép ARN, các thuốc gần gũi với Ribavirin hay Nucleoside, Cytosine.
Sự hợp tác và nỗ lực toàn cầu
Sự hợp tác giữa các phòng thí nghiệm trong cuộc chiến chung lần này được đánh giá cao bằng các cử chỉ hào hiệp như Aventis Pasteur tặng tế bào Vero để nuôi cấy SARS, Pfizer (Mỹ) cùng 25 công ty khác hỗ trợ thuốc cho nghiên cứu ở Viện sức khỏe quốc gia NIH (Mỹ).
Những điều kiện an toàn tại phòng thí nghiệm khi thử nghiệm thuốc chống SARS cũng là yêu cầu tiên quyết. Ở Mỹ có Viện y học quân đội chống các bệnh truyền nhiễm (USAMRIID) hội đủ các yếu tố an toàn ấy: Cấp độ 2 dành cho virus HIV và viêm gan, cấp độ 3 cho vi khuẩn than và SARS, cấp độ 4 dành cho virus Ecola và Hana với diện tích đáng nể (10.000 feet vuông cho cấp độ 4 và 5.000 cho cấp độ 3; 1 feet # 0,3048m)..
Con đường nhanh nhất để có thuốc chữa trị sớm là tìm kiếm ứng dụng mới của các loại thuốc đã có trên thị trường, hiện đã có 40 loại thuốc được đưa vào tầm ngắm của các nhà nghiên cứu. Nắm chắc bản chất virus SARS cũng giúp rút ngắn thời gian thử nghiệm tìm thuốc chữa trị. Với sự nỗ lực chung của toàn thế giới, virus SARS dần lộ mặt: Nó là loại dễ nuôi cấy, phát triển nhanh trên tế bào thận khỉ. Giống như bệnh cảm cúm thông thường, nó gây triệu chứng suy hô hấp và là sợi đơn ARN nên rất dễ biến chủng và dễ nhiễm chéo trong nhiều loại súc vật gần người. Nhiều công ty đã sản xuất ngay thuốc điều trị các virus đột biến này khi xác định được trình tự gen như thuốc Antiense.
Vaccin bất hoạt là khuyến cáo số 1 dành cho các nhà sản xuất vì đây là phương pháp nhanh chóng, dễ thực hiện và an toàn. Song việc sản xuất vaccin sống dùng chủng giảm hoạt lực xác định rõ trình tự gen cũng là một hướng ưu tiên khác. Thậm chí vaccin cộng hợp của SARS với các bệnh khác cũng đã được quan tâm. Ðương nhiên, ngoài tính an toàn, hiệu quả của vaccin SARS, các công ty lớn trên thế giới đều cân nhắc tuổi thọ của vaccin để lựa chọn sự đầu tư thích hợp, bởi để phát triển bất kỳ một vaccin mới nào, đòi hỏi phải có nguồn kinh phí tối thiểu khoảng 500 triệu USD.
