BỆNH GIUN SÁN
PGS. BS LÊ DIỄM HƯƠNG
Giun sán là những ký sinh trùng phổ biến ở Việt Nam và số người mang
loại ký sinh trùng cũng tương đối nhiều. Riêng ở trẻ nhỏ hầu hết đều có giun.
Nguyên nhân là do trẻ ở bẩn, không được chăm sóc chu đáo, do trẻ ham chơi tay
không sạch mút vào miệng, ngậm đồ chơi bám bụi bẩn, tay bẩn cầm bánh kẹo, ăn
thức ăn không được nấu chín.
Mặt khác, do ruồi nhặng bám vào chỗ bẩn, phân rác, rồi lại bám vào thức
ăn mang theo trứng giun, từ đó trứng giun sẽ dễ dàng chui vào ruột trẻ và sinh
sản rất nhanh.
Có nhiều loại giun sán, nhưng trẻ thường hay bị giun đũa và giun kim.
Ngoài ra còn có nhiều loại khác như sán lá, sán dây và các loại giun chỉ, giun
móc, cũng có thể mắc ở trẻ con, nhưng ít hơn.
1. Triệu chứng lâm sàng
Trẻ có giun thường gầy ốm, xanh xao, bụng to bè, chậm lớn. Hậu quả như vậy là
do các chất bổ béo bị giun ăn mất, hơn nữa trẻ lại kém ăn hay buồn nôn, có khi
nôn ra thức ăn, có khi nôn ra cả giun đằng miệng. Trẻ hay đau bụng vùng quanh
rốn, rối loạn tiêu hóa, phân lỏng. Trường hợp có giun nhiều quá trong ruột có
thể gây tắc ruột, hoặc giun di chuyển lung tung chui cả vào ống mật làm trẻ đau
bụng dữ dội.
Giun đũa có màu trắng hồng, thân tròn như chiếc đũa, sống trong ruột non,
trứng đẻ trong ruột, rồi theo phân đi ra ngoài. Nếu trẻ ăn phải thức ăn không
sạch, trứng giun theo đường tiêu hóa vào dạ dày xuống ruột nở thành giun con, đi
vào mạch máu qua gan, phổi, rồi lại nuốt trở lại dạ dày xuống ruột sống cố định
và lớn ở đây. Rọi phổi bằng tia X thấy có đám mờ, dễ lầm với viêm phổi trong
thời gian giun chui qua phổi; làm cho bé có thể bị ho kéo dài gầy gò, mệt mỏi.
Sống trong ruột non, giun tiêu thụ một phần chất bổ, đáng lẽ dùng để nuôi cơ thể
trẻ, vì thế mà trẻ gầy còm, ốm yếu, xanh xao, thiếu máu. Không những thế giun
còn tiết ra chất độc, khiến cho trẻ biếng ăn, khó ngủ làm cho trẻ có thể trở nên
càu nhàu, hay bực tức, tính tình thay đổi, ít vận động.
Giun kim là loại có hình thể nhỏ như chiếc kim khâu, màu trắng, sống trong
trong ruột già và thường đẻ trứng ở hậu môn về đêm khoảng 9-10 giờ.
Giun kim có thể làm cho trẻ luôn khó chịu, hậu môn bị ngứa phải gãi , nhất là
ban đêm, khi giun chui xuống đẻ. Vì vậy trẻ ngủ không yên, trằn trọc hay nghiến
răng, có khi nói mê, đái dầm. Trẻ biếng ăn, có lúc rối loạn tiêu hóa, đau bụng
vùng dưới rốn. Trẻ có giun kim đôi khi gây viêm ruột thừa. Ngoài ra, còn có các
loại ký sinh trùng khác ít gặp ở trẻ con hơn như giun móc, giun chỉ v.v... Loại
giun móc này sống trong ruột ở đoạn manh tràng, nó bám chặt vào niêm mạc ruột mà
hút chất bổ của bé làm cho bé xanh xao, thiếu máu, uống thuốc tẩy cũng không ra,
phải có thuốc đặc hiệu mới trị nổi. Còn phải kể đến một số khác như sán lá, sán
dây gồm nhiều đốt, đứt dần từng đốt, thường xuyên bò ra ngoài hậu môn trẻ, cũng
làm cho trẻ bứt rứt, khó chịu.
2. Chữa bệnh giun sán
Khi chữa trị cần phải chú ý, vì trẻ có thể bị mắc nhiều loại, thí dụ vừa giun
đũa lẫn giun kim, hoặc giun móc lẫn giun kim v.v... Vì vậy phải thử xem phân có
loại giun nào, để chọn thuốc có tác dụng, đồng thời trên nhiều loại giun sán;
nên tẩy đúng lúc và chú ý liều lượng dùng cho trẻ để tránh trường hợp bất thường
là giun sán bị kích thích, đi lạc chỗ như chui vào ống mật chẳng hạn, rất nguy
hiểm cho trẻ nếu chẩn đoán không ra.
Tốt nhất cứ 6 tháng, chậm là 12 tháng, nên cho trẻ tẩy giun một lần; trước
đây ta thường cho uống loại thuốc Piperazin, có tác dụng tốt là không gây độc,
để trị giun đũa và giun kim thì uống liền 5-7 ngày. Thuốc Mebendagol có tác dụng
xổ cả 4 loại giun: giun đũa, giun kim, giun tóc, giun móc. Tuy nhiên, đối với
từng loại thuốc khác nhau. Hiện tại, trên thị trường có nhiều loại thuốc diệt ký
sinh trùng đặc hiệu và phổ rộng, tác dụng gây ức chế hấp thu glucose ở giun hoặc
làm yếu ký sinh trùng để nó dễ dàng chuyển qua phân để thải ra ngoài. Mặc dù khi
cho trẻ uống có thể dựa vào chỉ dẫn trên nhãn, nhưng tốt nhất là hỏi ý kiến của
thầy thuốc để sử dụng loại thuốc nào cho thích hợp để chữa trị đặc hiệu vì nếu
uống quá liều sẽ gây hại cho cơ thể, nhưng nếu uống không đủ liều, giun không
những không ra, mà còn di chuyển lung tung thì rất phiền phức.
Đối với trẻ đã tẩy giun rồi, mà vẫn còn xanh xao, yếu, kém ăn, cần phải kiểm
tra xem có loại giun sán gì khác nữa không, hoặc có thể trẻ bị bệnh khác như:
còi xương, suy dinh dưỡng, xơ nhiễm lao v.v... để chữa trị cho đúng hướng.
3. Đề phòng
Để đề phòng bệnh giun sán, điều quan trọng là phải tuyệt đối giữ vệ sinh thân
thể, nhất là vệ sinh ăn uống. Thức ăn cho trẻ phải luôn nấu chín; nước uống phải
được đun sôi để nguội, không được uống nước lã; không để trẻ lê la dưới đất,
nhất là không mặc quần thủng đít; vệ sinh tay chân trẻ luôn sạch, cắt móng tay,
không đi chân đất, vì ấu trùng giun móc ở ngoài đất có thể đi xuyên qua da kẽ
chân của trẻ để vào máu, vào phổi, vào ruột và sinh sống tại đó gây tác hại cho
trẻ. Quần áo của trẻ bị giun nên thay thường xuyên, ngâm nước sôi hoặc phơi chỗ
có nắng nhiều cho chết trứng giun. Phân của trẻ có giun cũng cần phải được tẩy
trùng sạch sẽ. Tập cho trẻ tự phòng bệnh bằng cách có thói quen rửa tay sạch
trước khi ăn và khi cầm bánh kẹo.
