Sán lá gan nhỏ - bệnh của những người thích gỏi cá
 |
| Ấu trùng sán lá thường ký sinh trong cơ của cá nước ngọt. |
Người hoặc một số động vật chỉ mắc bệnh này khi ăn phải nang ấu trùng sán còn sống ở trong cá (chẳng hạn khi ăn gỏi). Các loài cá nước ngọt là vật chủ trung gian của sán lá gan nhỏ, chủ yếu là mè, diếc, trắm, trôi, rô phi...
Sán lá gan nhỏ trưởng thành sống trong đường mật của người hoặc một số động vật khác (chó, mèo...) và đẻ trứng. Trứng sán theo mật xuống ruột và bị đào thải ra ngoài qua phân, khi xuống nước nở thành ấu trùng lông rồi vào ốc để phát triển thành ấu trùng có đuôi. Ấu trùng đuôi từ ốc xâm nhập vào cá, tiếp tục phát triển thành nang ấu trùng, ký sinh chủ yếu ở trong cơ cá. Khi vào đến ruột non người, nó sẽ thoát nang và xuyên qua thành ruột, qua ổ bụng rồi vào gan, sau khoảng một tháng sẽ phát triển thành sán trưởng thành ký sinh trong đường mật và tiếp tục đẻ trứng.
Sán lá gan nhỏ gây tổn thương nghiêm trọng ở gan, có thể dẫn đến xơ gan, cổ chướng và gan thoái hóa mỡ. Vị trí ký sinh và kích thước của sán dễ gây hiện tượng tắc mật, dần dần biến chứng nhiễm trùng, tạo điều kiện để ung thư gan phát triển.
Triệu chứng lâm sàng của bệnh sán lá gan nhỏ phụ thuộc nhiều vào cường độ nhiễm, vị trí sán ký sinh và phản ứng của vật chủ. Ở giai đoạn khởi phát, bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa: chán ăn, ăn không tiêu, buồn nôn, đau âm ỉ vùng gan, tiêu chảy và táo bón thất thường. Giai đoạn này, bệnh nhân có thể bị phát ban, nổi mẩn và bạch cầu ái toan tăng đột ngột.
Sang thời kỳ toàn phát, các triệu chứng ngày càng rõ rệt hơn gồm: thiếu máu phù nề, thường bắt đầu từ chi dưới rồi đến toàn thân, gầy sút nhanh và rõ rệt. Bệnh nhân còn có thể chảy máu cam, nôn ra máu và có những rối loạn tim mạch khác. Trong trường hợp có bội nhiễm do vi khuẩn, có thể sốt rét kéo dài hoặc sốt kiểu sốt rét.
Ngoài ra, bệnh nhân còn bị đau âm ỉ vùng gan (đôi khi rất dữ dội), vàng da nhẹ, phân có thể trắng, nước tiểu vàng sẫm. Nếu sán ký sinh đầy ống mật chủ hoặc các đường mật trong gan thì có thể gây tắc mật hoàn toàn. Bệnh không được phát hiện và can thiệp kịp thời có thể dẫn đến xơ gan và tử vong.
Triệu chứng lâm sàng của bệnh tuy rõ nhưng không đặc hiệu. Vì vậy, việc chẩn đoán xác định bệnh sán lá gan nhỏ cần dựa vào xét nghiệm phân tìm trứng sán. Trong trường hợp nhiễm ít, cần xét nghiệm dịch tá tràng.
Cách phòng sán lá gan nhỏ là phát hiện và điều trị sớm người bệnh, gia súc mắc bệnh; không để phân rơi xuống nước; không ăn cá sống (gỏi cá, cá nấu chưa chín...).
ThS Hà Viết Viên, Sức Khỏe & Đời Sống
