Chuyện “cổ tích” về kỹ thuật siêu âm 

Tình cờ gặp nhau

Vào năm 1986, bác sĩ (BS) Nguyễn Sĩ Huyên (hiện là giáo sư về tim mạch ở Đức) về nước để thăm mẹ lâm bệnh đang chữa trị tại Bệnh viện (BV) Bình Dân (TP.HCM). Mẹ của ông bị cơn đau bụng cấp và được BS Phan Thanh Hải (hiện là Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán y khoa Medic, TP.HCM) khám.

Thực tập siêu âm với chiếc máy đầu tiên có mặt tại VN

Thời điểm này tại VN, để khám cho những trường hợp bị đau bụng không có gì khác ngoài hai bàn tay và kinh nghiệm của người bác sĩ. Vì thế, với ca bệnh như mẹ BS Huyên, họ thường nghĩ đến đau bụng cấp do viêm túi mật. BS Phan Thanh Hải nói: "Khi ấy, giữa việc mổ hay không mổ cho mẹ anh Huyên là điều chúng tôi rất đắn đo, bởi không có phương tiện xác định chắc chắn". Thấy tình cảnh BV quê nhà thiếu thốn phương tiện cần thiết, BS Huyên nói: "Bằng mọi giá phải đưa phương tiện về nước để chẩn đoán cho người bệnh".

Ở Đức, BS Huyên là hàng xóm với bác sĩ người Đức chuyên về siêu âm là Ulirich Meckler. Ông Huyên đã tâm sự với Meckler rằng: "Việt Nam chúng tôi rất cần phương tiện, kỹ thuật siêu âm, ông có thể giúp đỡ được không?". BS Meckler đã đồng ý và cùng bà Sybille Weber (người từng sang VN nhiều lần với các chương trình nhân đạo, từ thiện) triển khai hỗ trợ phương tiện, kỹ thuật siêu âm cho các BV Việt Nam. Lớp học vỡ lòng về siêu âm dành cho bác sĩ VN được mở vào tháng 4.1986 tại BV Nhân dân Gia Định (TP.HCM).

Giảng viên đứng lớp không ai khác là BS Meckler. Lớp học có 25 bác sĩ của nhiều BV tham gia, và bài học siêu âm đầu tiên là "Kỹ thuật siêu âm tổng quát vùng bụng". Máy siêu âm đầu tiên có mặt ở VN là chiếc máy cũ do Pháp và Đức sản xuất mang tên Kontron Sima 20, được đặt tại BV Nhân dân Gia Định. "Đây là lần đầu tiên các bác sĩ trong nước được tận mắt nhìn thấy chiếc máy siêu âm, cũng là lúc có dịp nhìn thấy "lòng dạ", tạng phủ con người!" - bác sĩ Phan Thanh Hải nhớ lại.

Ca siêu âm đầu tiên

Bác sĩ Phan Thanh Hải (thứ 3 từ trái qua) và bà Weber (bên phải) trước nhà bác sĩ Meckler tại Đức

Có được chiếc máy siêu âm đầu tiên, các bác sĩ rất phấn khởi, đợi chờ... có bệnh nhân cần đến siêu âm là trổ tài ngay. Thế rồi, một nữ bệnh nhân bị đau bụng dữ dội nhập viện. Máy siêu âm được đem ra, các bác sĩ chăm chú theo dõi hình ảnh siêu âm, và phát hiện ra một con... lãi chui vào đường mật khiến bệnh nhân đau bụng. Hình ảnh ca siêu âm đầu tiên tại VN đã được ông thầy Meckler mang về nước làm kỷ niệm.

Bà Weber (thứ 4 từ trái qua) đến tặng máy siêu âm cho BV Ung bướu (TP.HCM)

Sau khóa học đó, ông Meckler nói với BS Dương Quang Trung: "Để phát triển kỹ thuật siêu âm, anh hãy chọn một người đưa sang Đức học". Và, BS Phan Thanh Hải (khi đó mới 27 tuổi, chuyên về ngoại khoa) được chọn. Cũng từ đó, BS Phan Thanh Hải chấm dứt nghiệp cầm dao mổ để đi theo con đường chuyên về chẩn đoán mà ông đang làm ngày nay. Sau một năm học tập, cuối năm 1988, BS Hải về nước, nhận sứ mệnh đi huấn luyện kỹ thuật siêu âm cho các BV trong nước có máy siêu âm do bà Weber trao tặng như: Việt Đức, Bạch Mai, BV T.Ư Huế, BV Đà Nẵng, BV Hùng Vương... Kết quả là, không lâu sau đó, kỹ thuật siêu âm trong nước phát triển với tốc độ khá nhanh. Đến nay, cả nước đã có hơn 15.000 BS chuyên về siêu âm, hơn 10.000 chiếc máy siêu âm gồm nhiều chủng loại. Hiện, bình quân mỗi BV có từ 2-3 máy siêu âm, mỗi máy siêu âm thực hiện chẩn đoán từ 30-50 ca bệnh/ngày.

+ Năm 1988, Hội ADM (Aide Development Medical) của Pháp đã đến BV Từ Dũ (TP.HCM) mở lớp giảng dạy đầu tiên về kỹ thuật siêu âm sản phụ khoa. Năm 1989, Hội ADM tiếp tục sang VN để chuyển giao kỹ thuật siêu âm tim đầu tiên tại BV Bình Dân, có sự tham dự của các bác sĩ, giáo sư: Phạm Nguyễn Vinh, Hoàng Trọng Kim... Đến năm 2000, siêu âm màu có mặt tại VN. Năm 2005, lần đầu tiên có siêu âm 3D (3 chiều), sau đó là siêu âm 4D (4 chiều)... + Bằng sự nhiệt tình với người bệnh VN, bà Weber đã giúp BV trong nước có chiếc máy siêu âm đầu tiên (hiện vẫn còn tại BV Nhân dân Gia Định). Bà Weber sinh năm 1925, mất ngày 10.10.2008 trong sự thương tiếc của những thầy thuốc Việt Nam.

Thanh Tùng