Màng trong - căn bệnh nguy hiểm ở trẻ đẻ non
Bệnh
xuất hiện ngay sau khi sinh với biểu hiện suy hô hấp nặng, thường
gặp ở trẻ đẻ non, thiếu cân. Rất ít trẻ mắc bệnh màng trong được cứu
sống. Ở Việt Nam, tỷ lệ tử vong của bệnh chỉ đứng sau chảy máu phổi.
Ở phổi người bình thường, bên trong phế nang có chất giảm hoạt bề mặt surfactant, giúp cho các phế nang không bị xẹp. Ở trẻ đẻ non, phổi chưa trưởng thành, surfactant thiếu cả về lượng và chất nên phế nang bị xẹp, huyết tương tràn vào phế nang; chất fibrin của huyết tương lắng đọng phía trong các phế nang và tiểu phế quản, tạo thành một lớp màng, gọi là màng trong. Màng này cản trở sự lưu thông khí và sự trao đổi oxy, cacbonic từ phế nang qua các mao mạch, gây suy hô hấp và tử vong rất nhanh. Các yếu tố thuận lợi gây bệnh màng trong gồm:
- Trẻ đẻ non dưới 28 tuần: Tỷ lệ mắc bệnh màng trong là 50-60%, nhất là cân nặng của trẻ dưới 1.000 g hoặc trẻ đẻ sinh đôi.
- Trong thời gian chuyển dạ, mẹ chuyển dạ lâu, băng huyết, thai bị suy cấp hoặc đẻ ra bị ngạt.
- Trong thời kỳ có thai, mẹ bị bệnh tiểu đường hoặc điều trị một bệnh nào đó bằng corticoide kéo dài.
- Yếu tố gene di truyền: Trong một gia đình, một số phụ nữ con sinh ra bị mắc bệnh màng trong.
Bệnh màng trong xuất hiện vài phút đến hai giờ sau khi đẻ với hội chứng suy hô hấp nặng mà không tìm thấy các nguyên nhân như nhiễm khuẩn, ngạt nước ối, hít phải phân su. Trẻ khó thở, thở nhanh nông, nhịp thở trên 60 lần/phút; các khoang liên sườn, hõm trên ức co kéo, cánh mũi phập phồng, toàn thân tím tái; thở ôxy không đỡ. Nếu nhẹ và điều trị đúng thì sau 72 giờ, các triệu chứng giảm, dần dần bệnh thoái lui. Nếu nặng thì các dấu hiệu tím tái, khó thở tăng lên, huyết áp hạ, thân nhiệt hạ, trẻ sẽ chết sau vài giờ. Nếu may mắn thoát chết, trẻ có thể bị các di chứng như thiếu ôxy não, xuất huyết não, hạ đường huyết... Trẻ đủ tháng phục hồi tốt và tỷ lệ tử vong ít hơn trẻ thiếu tháng.
Trẻ mắc bệnh màng trong phải điều trị ở bệnh viện. Cần đặt trẻ trong lồng ấp
36,5-37 độ C; truyền gluco, đạm mỡ, bicarbonat; hô hấp hỗ trợ; nhỏ giọt dung
dịch surfactant qua ống nội khí quản vào phổi trẻ.
Để phòng bệnh, người mẹ
cần điều trị tốt bệnh tiểu đường, không lạm dụng chất corticoide trong thời gian
mang thai. Nên xác định tỷ lệ lecithin/sphingomyelin trong nước ối để tiên lượng
nguy cơ trẻ bị bệnh màng trong.
Với trẻ đẻ non thiếu tháng, cân nhẹ, nên chủ động bơm chất surfactant vào phổi qua ống nội khí quản để phòng tránh bệnh màng trong.
TS Đào Kỳ Hưng, Sức Khỏe & Đời Sống
