ĐỂ GIẢM NỖI KHÓ CHỊU
CỦA PHỤ NỮ MANG THAI
(tiếp theo và hết)
BS. PHÓ ĐỨC NHUẬN
4. TÌNH TRẠNG ĐAU NHỨC
CƠ THỂ
Đau mỏi và nhức nhối cơ
thể cũng thường gặp trong lúc có thai. Có thể gặp các dạng đau nhức sau đây:
- Đau do thai nhi cử
động mạnh:
Từ tuần thứ 18 (với người chửa con rạ) hoặc tuần thứ 20 (với người chửa con
so) người mẹ thường bắt đầu thấy thai nhi cử động mà ban đầu thường gọi là
"thai máy". Đây là biểu hiện quan trọng giúp cho chẩn đoán xác định thai
nghén và cũng để đánh giá sự phát triển bình thường của thai. Càng những
tháng về sau cử động của thai càng nhiều và mạnh hơn, thường gọi là "thai
đạp". Ở một số bà mẹ, đầu hoặc chân thai thúc thường xuyên vào một chỗ gây
khó chịu và có thể gây đau nhất ở vùng dễ nhạy cảm như vùng giáp với bàng
quang. Thai đạp có lúc nhiều, lúc ít, thậm chí có lúc hàng giờ không thấy
đạp (thường là lúc nó ngủ). Nếu trong những ngày gần sinh, bà mẹ cảm thấy
thai đạp ngày hôm nay không có gì khác hôm trước thì có thể yên tâm là con
vẫn "khỏe" bình thường. Ngược lại nếu thấy thai đạp ít đi, yếu đi thậm chí
cả ngày không thấy đạp thì phải đi khám ngay vì điều đó cho biết thai có vấn
đề nghiêm trọng.
- Đau trong bụng
dưới: Về mặt
cấu trúc giải phẫu, dạ con được cố định vị trí của nó trong tiểu khung nhờ
vào nhiều hệ thống giữ cho nó đứng yên tại chỗ. Trong các hệ thống giữ đó có
các dây chằng nối từ các vùng trên dạ con đến thành chậu hông. Khi thai
nghén dạ con to ra, các dây chằng này cũng bị kéo giãn căng vì một động tác
nào đó của bà mẹ khi vận động, đi lại hoặc do một cử động bất thường khá
mạnh của thai, khiến một trong các dây chằng đó bị co kéo đột ngột gây nên
đau nhói. Tuy vậy cái đau này không gây nguy hiểm gì. Nếu bà mẹ được nằm
nghỉ, thư giãn các cơ thường hết đau trong chốc lát. Có thể kết hợp nằm nghỉ
với xoa bóp nhẹ trên vùng bị đau hoặc đắp lên đó một khăn thấm nước ấm. Nếu
đau vẫn không giảm hoặc đã qua đi nhưng lại có cơn đau trở lại và ngày càng
đau hơn thì cần đi khám ngay, để thầy thuốc kịp thời phát hiện những bất
thường có thể có trong khi có thai (xoắn dạ con, xoắn vòi trứng hay xoắn u
buồng trứng hoặc các nội tạng khác).
- Dạ con bị co thắt: Khi mới có thai trong những tháng
đầu cơ dạ con thỉnh thoảng lại co bóp và có thể tạo nên cơn đau vừa phải,
thoáng qua hay hơi âm ỉ một chút giống như đau bụng khi hành kinh. Cơn đau
này thường không nguy hiểm gì, bà mẹ nên nằm nghỉ ngơi, thư giãn toàn thân
là đủ.
Tuy thế nếu các cơn đau
này xuất hiện thường xuyên, mau dần lên, nhất là lại thấy chảy ra vài giọt
máu hay ra nước màu đỏ (lẫn máu) thì cần đi khám ngay vì đó là những dấu
hiệu bất thường có thể dẫn đến sảy thai.
- Đau nhức ở các
khớp xương:
Trong cơ thể người có thai, các mô tế bào bị ngấm nhiều nước hơn lúc bình
thường, nên mềm hơn và các khớp xương cũng có phần lỏng lẻo hơn trước gây
khó chịu, đặc biệt là các khớp xương hông. Các khớp này khi không có thai
hầu như là các khớp bất động, khi có thai chúng có thể ít nhiều cử động (bán
động). Chính nhờ sự mềm, lỏng ra đó của các khớp xương hông mà khi sinh,
thai có thể đi qua chậu hông được dễ dàng hơn. Như vậy đau mỏi các khớp
xương khi có thai là điều không có gì đáng lo ngại. Tuy thế nếu đau khớp lại
kèm theo nhức nhối, sưng tấy tại khớp thì cần đi khám vì có thể là bệnh ở
khớp.
- Đau lưng: Do sức nặng của dạ con và thai nhi
mỗi ngày một tăng, khiến cơ thể của bà mẹ phải mang thêm trọng tải (mỗi kỳ
thai nghén cân nặng của bà mẹ tăng trung bình 12 đến 14kg) trong khi chất
can-xi, thành phần chủ yếu của hệ thống xương của bà mẹ có thể bị huy động
ra để tạo thai nhất là khi trong chế độ ăn uống của bà mẹ thiếu chất này. Vì
thế tình trạng đau mỏi trong xương và nhất là ở cột xương sống là thường gặp
ở người có thai. Trong trường hợp này bà mẹ cần được nghỉ ngơi nhiều hơn,
không làm các việc nặng nhọc, ăn uống đủ các loại thịt, cá, trứng, sữa, rau
quả là những thực phẩm nhiều can-xi và muối khoáng. Nếu được chồng hoặc
người thân trong gia đình xoa bóp vùng lưng, cột sống hoặc chườm túi nước ấm
tại chỗ đau thì nhức mỏi vùng thắt lưng - cột sống sẽ giảm đi nhiều.
Trường hợp đau vùng lưng
hoặc thắt lưng kèm theo cảm giác nhức nhối hoặc kết hợp với sốt và tiểu tiện
đau buốt hoặc những trường hợp đau mà nghỉ ngơi, xoa bóp không thấy giảm đi
thì cần đi khám để tìm nguyên nhân bệnh lý.
- Chuột rút: Người có thai cũng thường bị "chuột
rút" ở bàn chân, bàn tay, nhất là ở cẳng chân và hay xảy ra nhiều hơn vào
ban đêm. Để nhanh chóng thoát khỏi tình trạng chuột rút ở bắp thịt phía sau
cẳng chân thì gấp cổ chân hướng cho các ngón chân đưa ra phía trước rồi gõ
nhẹ vào bắp chân đang bị co cứng lại kết hợp với việc thư giãn các cơ của
chi dưới. Để hạn chế tình trạng chuột rút nên ăn thức ăn có nhiều can-xi như
các loại tôm, cua, cá, trứng, sữa. Có thể uống thêm các viên can-xi, không
nên đứng kiễng trên đầu các ngón chân.
- Sưng chân: Lượng nước trong cơ thể người có thai tăng lên hơn
bình thường nên có thể xảy ra tình trạng nước bị ứ lại ở những vùng thấp của
cơ thể, vì thế hai cẳng chân thường có cảm giác nặng, căng tức và hơi sưng
về buổi chiều hoặc trong những công việc phải đứng lâu. Dân gian thường gọi
hiện tượng này là "xuống máu chân". Nếu chỉ là xuống máu chân thì không có
gì đáng ngại. Thông thường sau khi ngủ dậy qua đêm, xuống máu chân sẽ rút
hết. Nếu có cảm giác căng tức thì khi nằm nghỉ và ngủ nên kê đệm gác hai bàn
chân lên cao hơn. Nên uống nhiều nước trái cây và ăn nhạt hơn bình thường.
Tuy vậy cần phân biệt
xuống máu chân với hiện tượng phù nề. Người bị phù nề thấy cảm giác nặng nề
mỗi ngày một tăng, đi tiểu ít, tăng cân nhanh, ngoài xuất hiện ứ nước ở hai
chi dưới còn xuất hiện phù ở mi mắt, ở mặt, ở bộ phận sinh dục ngoài, ở da
bụng và trong ổ bụng (báng nước) hoặc trong màng phổi (tràn dịch lồng ngực).
Ần ngón tay vào nơi bị phù thì da nơi đó bị lõm sâu xuống và khi nhắc ngón
tay ra vết lõm đó vẫn tồn tại lâu không trở lại bình thường ngay được. Có
thể thấy dấu hiệu ấn lõm này khi ấn vào da ở vùng mắt cá chân hoặc da vùng
mặt trong của cẳng chân là những nơi da bám sát với nền xương cứng ở dưới.
Mọi trường hợp phù nề khi có thai đều là những nguy cơ cho biết có bà mẹ đã
bị một bệnh nào đó ở thận, ở tim, gan hoặc bệnh do thai nghén gây nên (nhiễm
độc thai nghén). Vì thế nếu bị phù thì cần đi khám để thầy thuốc tìm nguyên
nhân chữa bệnh kịp thời.
- Những khó chịu khi
đứng lên - ngồi xuống: Do bụng mỗi ngày một to, cơ thể thay đổi hình dạng nên người có thai
thường thấy khó khăn khi ngồi xuống, đứng lên trong những tháng thai nghén
cuối. Cũng vì thế khi đi lại dễ bị ngã hoặc trượt chân dễ gây nên những tai
hại khó lường. Vì vậy người có thai nên hết sức quan tâm đến sự vận chuyển,
đi lại của bản thân, càng hạn chế phải đi xa, đi lại chốn đông người hoặc
những nơi đường xá khó khăn hiểm trở thì càng tốt. Khi nằm, không nên nằm
ngửa quá lâu vì dạ con to, nặng đè vào các mạch máu vùng hông - thắt lưng sẽ
hạn chế đưa máu đến, nên việc cung cấp oxy và chất dinh dưỡng đối với con bị
giảm sút. Sự chèn ép đó cũng gây nên tình trạng thiếu hụt lượng máu đổ về
tim, nên đối với người mẹ có thể gây tình trạng choáng và với con có thể gây
suy thai. Do đó người có thai nên nằm nghiêng và tốt hơn cả là nghiêng về
bên trái. Khi nằm ngửa không bao giờ ngồi vùng thẳng dậy mà nên nghiêng
người một bên, co gối, chống tay ngồi lên từ từ để tránh thay đổi tư thế đột
ngột.
- Những khó chịu
khác: Người
có thai còn có thể có nhiều khó chịu khác như tình trạng táo bón, rối loạn
đi tiểu (tiểu nhiều lần, ứ đọng nước tiểu trong bàng quang), tình trạng tiết
dịch tăng lên nhiều hơn ở âm đạo nên dễ bị nhiễm trùng, nhất là nhiễm nấm.
Có người còn thấy bứt rứt, nóng lạnh thất thường hoặc hay vã mồ hôi. Có
người khi có thai thì bị giãn tĩnh mạch (vùng kheo chân, âm hộ) hoặc bị trĩ.
Tóm lại có vô số các biểu
hiện khó chịu do thai nghén gây ra trên cơ thể người có thai. Những khó chịu
này thường không có gì nguy hại và sẽ mất đi sau khi sinh nhưng điều quan
trọng đối với mỗi người có thai là không nên nhầm lẫn những khó chịu "tất
nhiên" này với những triệu chứng báo hiệu nguy cơ đối với tình trạng sức
khỏe mẹ và con. Những dấu hiệu nguy cơ đó so với những "khó chịu khi thai
nghén" thường kéo dài hơn, nặng nề hơn, mỗi lúc một tăng và dù có nghỉ ngơi,
thư giãn cũng ít hoặc không thuyên giảm. Trường hợp không phân biệt được khó
chịu do thai nghén bình thường hay đó là nguy cơ trong thai nghén thì nên
tham khảo ý kiến thầy thuốc chuyên khoa hoặc các cán bộ y tế làm công tác
sản như y sĩ sản, nữ hộ sinh để được khám và cho những lời khuyên đúng đắn
nhất.
