Một vài suy nghĩ không đúng
Tác giả : TS. DS. NGUYỄN HỮU ÐỨC (Trường ÐH. Y Dược - TPHCM)
Ðối với các nước đang phát triển như nước ta, chiến lược hàng đầu
vẫn là làm sao dân số phải phát triển ở mức độ hợp lý. Chính sách
dân số và kế hoạch hóa gia đình luôn được xem là quốc sách. Mỗi
người dân phải nhận thức rõ về vấn đề này để tham gia tự nguyện và
hiệu quả. Ðặc biệt những người trong độ tuổi sinh con cần hiểu biết
về các biện pháp tránh thai để khi cần thiết sẽ lựa chọn biện pháp
thích hợp, góp phần làm giảm tỷ lệ sinh đẻ. Riêng với các chị em phụ
nữ, áp dụng các biện pháp tránh thai còn có mục đích bảo vệ cho
chính sức khỏe bản thân, vì sinh nhiều, sinh dày, như chúng ta đã
biết, có ảnh hưởng rất xấu đến sức khỏe người phụ nữ.
Các tác dụng phụ có thể xảy ra
Một trong những biện pháp tránh thai khá hữu hiệu là dùng thuốc ngừa thai loại uống. Cũng giống như bất cứ loại thuốc nào, thuốc ngừa thai có hai mặt song song: lợi và hại. Chính do có mặt hại nên nếu sử dụng không đúng sẽ gây tai biến cho người dùng thuốc, vì vậy bác sĩ chỉ định thuốc và dược sĩ hướng dẫn sử dụng phải "sàng lọc" xem đối tượng thích hợp với loại thuốc ngừa thai nào? Ví dụ, đối với thuốc ngừa thai phối hợp (chứa hai hoạt chất: dẫn chất estrogen và dẫn chất progestin, có người gọi là "thuốc ngừa thai dùng hàng ngày") có thể gây một số tác dụng phụ (do dẫn chất estrogen gây ra), thậm chí nguy hiểm đối với một số phụ nữ có nguy cơ như bị cao huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim, bệnh gan, trên 35 tuổi và có hút thuốc lá... Bác sĩ hoặc dược sĩ sẽ đưa ra những câu hỏi để loại trừ các phụ nữ có nguy cơ, khuyên họ không được dùng thuốc ngừa thai phối hợp mà nên dùng một biện pháp tránh thai khác (chẳng hạn như bao cao su). Hoặc ngay như đang dùng thuốc ngừa thai phối hợp, nếu gặp những triệu chứng, dấu hiệu nguy hiểm như đau bụng, đau đầu dữ dội, đau ngực, đau chân (bắp chân, bắp đùi) dữ dội, phải ngưng ngay thuốc và đi khám bệnh (đây là các dấu hiệu cho biết bị tác dụng phụ gây huyết khối, tắc mạch của dẫn chất estrogen, thuộc loại hiếm gặp và không xảy ra đối với thuốc ngừa thai chỉ định chứa progestin như Exluton, loại dành cho phụ nữ đang cho con bú).
Những lợi ích của thuốc ngừa thai
Bên cạnh mặt hại hoàn toàn có thể khắc phục được bằng cách sử dụng đúng, thuốc ngừa thai loại uống có rất nhiều lợi ích. Vấn đề đặt ra là mọi người cần có cái nhìn đúng đắn về mặt lợi và hại của thuốc ngừa thai để có sự lựa chọn, phát huy tối đa lợi ích và hạn chế đến mức thấp nhất tác hại của thuốc. Ðã xảy ra tình trạng do những lời đồn đại và nhận thức không đúng về thuốc ngừa thai, đặc biệt là sự thổi phồng về những tác hại của thuốc ngừa thai mà thực ra nó hoàn toàn không có. Ví dụ những lời đồn cho rằng: "Thuốc ngừa thai làm phụ nữ bị nam tính hóa, tức biến thành đàn ông", "Sau khi dùng thuốc ngừa thai, người phụ nữ sẽ không thể có con", "Dùng thuốc ngừa thai làm giảm ham muốn tình dục", "Thuốc ngừa thai làm cho sinh quái thai có khả năng gây ung thư hoặc tăng nguy cơ ung thư vú!". Ðây là những suy nghĩ không đúng. Thật ra thuốc ngừa thai đã được xác định không làm nam tính hóa hoặc làm giảm ham muốn tình dục ở phụ nữ, không làm mất khả năng sinh con nếu muốn có con (khác với phương pháp triệt sản bằng cách thắt ống dẫn trứng làm cho phụ nữ hết khả năng có con). Ðặc biệt, thuốc ngừa thai không gây ung thư vú mà theo các tài liệu y dược mới nhất, nó còn làm giảm nguy cơ ung thư biểu mô buồng trứng và niêm mạc tử cung. Cho tới nay, chưa có tài liệu y học chính thức nào cho rằng đang dùng thuốc ngừa thai nếu lỡ có thai thì thai nhi sẽ bị quái thai hoặc dị dạng.
Ðối với phụ nữ đang dùng thuốc ngừa thai nếu muốn có thai, nên ngưng dùng thuốc và phải sử dụng một biện pháp khác (như bao cao su) trong 2 tháng trước khi có thai. Ðiều này cho phép có đủ thời gian để chu kỳ kinh nguyệt của người phụ nữ trở lại bình thường, thuận lợi cho việc thụ thai. Trong thời gian dùng thuốc, kinh nguyệt của người phụ nữ được điều khiển bởi thuốc (gọi là có kinh theo thuốc) chứ không phải là kinh nguyệt theo sinh lý bình thường. Vì vậy trước khi thụ thai, theo lẽ tự nhiên, nên cho kinh nguyệt trở lại theo sinh lý bình thường. Chứ không phải ngưng dùng thuốc trong 2 tháng như thế là vì sợ rằng nếu thụ thai sẽ sinh quái thai. Ðã có nhiều trường hợp có thai ngay sau khi ngưng thuốc hoặc ngay trong khi dùng thuốc mà hoàn toàn không có trường hợp nào sinh quái thai hoặc dị dạng bẩm sinh. Thuốc ngừa thai đã được dùng khá lâu và người ta theo dõi rất kỹ về vấn đề này. Hơn nữa, đợi thụ thai sau khi chu kỳ kinh nguyệt trở lại sinh lý bình thường có mặt thuận lợi là bác sĩ hoặc nữ hộ sinh sẽ xác định được thời điểm bà mẹ mang thai và thời điểm sinh nở.
Một số lưu ý
Ðối với thuốc ngừa thai khẩn cấp (thuốc ngừa thai uống trong vòng 1 giờ sau khi giao hợp): Thật ra thuốc này có thể uống trong vòng 72 giờ sau khi giao hợp không được bảo vệ. Thuốc thường dùng là Postinor. Nếu khu trú thuốc chỉ nên dùng trong vòng 1 giờ là giới hạn thời gian (có người tưởng lầm chỉ dùng thuốc trong vòng 1 giờ, nên sau 1 giờ không dùng vì nghĩ thuốc sẽ không còn tác dụng), thật ra thuốc có thể cho tác dụng trong vòng 72 giờ sau khi giao hợp. Ngoài ra, cần lưu ý là sau khi uống liều thứ nhất (1 viên Postinor hoặc dùng một lúc 4 viên thuốc ngừa thai phối hợp dùng hàng ngày), nên uống liều thứ 2 trong vòng 12 giờ. Uống 2 liều như thế mới có hiệu quả cao. Theo hướng dẫn sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp, chỉ nên dùng 4 viên Postinor trong 1 tháng. Bởi vì liều estrogen chứa trong thuốc loại này cao hơn so với thuốc ngừa thai phối hợp dùng hàng ngày, do đó sẽ làm tăng nguy cơ gây tác dụng phụ. Tuy nhiên lý do chính không được dùng thường xuyên thuốc ngừa thai khẩn cấp vì hiệu quả ngừa thai của nó thấp, chỉ vào khoảng 75%, trong khi thuốc ngừa thai phối hợp dùng hàng ngày nếu sử dụng đúng cách có thể đạt hiệu quả ngừa thai đến 97%. Thuốc ngừa thai khẩn cấp cũng được ghi nhận không gây quái thai. Ðây là biện pháp tránh thụ thai ngoài ý muốn sau một cuộc giao hợp không được bảo vệ, không được đồng tình (bị hãm hiếp) hoặc sau những trục trặc của biện pháp tránh thai khác (bao cao su bị tuột hoặc rách). Dù hiệu quả ngừa thai thấp (dùng thuốc vẫn có thể có thai) nhưng trước nay, người ta ghi nhận không có trường hợp nào có thai sau khi dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp lại sinh quái thai.
Trên đây là vài ghi nhận về những suy nghĩ không đúng về thuốc ngừa thai. Mong muốn của người viết là cung cấp một số thông tin cần thiết giúp mọi người hiểu rõ về thuốc ngừa thai tốt hơn. Ðôi khi chỉ vì nhận thức sai, ngộ nhận về tác dụng của thuốc ngừa thai mà gây ảnh hưởng đến việc thực thi chủ trương bảo vệ sức khỏe, chính sách dân số của
Nhà nước.
