ĐA THAI VÀ DÍNH THAI

LTS: Nhân đọc các báo cáo thông tin về trường hợp bé gái có 2 đầu (con chị Nguyễn Thị Bích Thủy ở Tiền Giang) đây là trường hợp rất hiến thấy từ trước đến nay. Qua một số ý kiến của các nhà chuyên môn đã đăng trên báo tuổi trẻ và người lao động cho rằng nguyên nhân là do di truyền (gen).

Theo BS Nguyễn Trí Dũng cán bộ giảng dạy bộ môn Mô phôi di truyền, khoa y trường ĐH Y Dược TPHCM thì đây là một trường hợp sanh đôi cùng trứng nhưng mầm phô tách không hoàn toàn. Có thể kết luận rằng đây thuộc lĩnh vực phôi học và nguyên nhân của việc sanh đôi cùng trứng hay khác trứng hay nguyên nhân dính thai vẫn chưa rõ, mặc dầu trong sách về phôi đã ghi nhận hình ảnh các bé dính thai 2 đầu cũng như các dạng dính thai khác.

Để bạn đọc hiểu rõ về trường hợp trên, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu bài "ĐA THAI và DÍNH THAI" của BS Nguyễn Trí Dũng dựa theo các tài liệu giảng dạy phôi học hiện nay tại trường ĐH Y Dược TPHCM và các tài liệu nước ngoài

Ngày nay tỷ lệ đa thai cao hơn do người ta hay dùng các kích thích tố sinh dục để kích thích trứng rụng. Ở các nước tỷ lệ đa thai tương đối gần giống nhau, ở Bắc Mỹ tỷ lệ sinh đôi là 1/90, sanh 3 là 1/902, sanh 4 là 1/903.

1. Sanh đôi

Sanh đôi có hai loại: 1 sanh đôi 2 trứng (sanh đôi khác trứng) và 2 sanh đôi 1 trứng (sanh đôi cùng trứng). Các màng nhau và bánh nhau biến đổi tùy theo sanh đôi loại nào. Trong trường hợp sanh đôi 1 trứng thì loại màng nhau và bánh nhau tùy thuộc vào thời điểm tách mầm phôi cho ra song thai; nếu mầm phôi tách đôi sau khi túi ối hình thành (khoảng ngày thứ 8) thì 2 thai sanh đôi cùng trứng cùng nằm trong một túi ối và túi đệm.

Tỷ lệ sanh đôi là 1/90, trong đó 2/3 là sanh đôi khác trứng và 1/3 là sanh đôi cùng trứng. Tỷ lệ sanh đôi cùng trứng không thay đổi theo tuổi của mẹ còn tỷ lệ song thai khác tăng theo tuổi của mẹ.

Song thai 2 trứng. Do 2 noãn thụ tinh với hai tinh trùng khác nhau. Trẻ song thai khác trứng (2 trứng) có thể cùng giới hay khác giới, và như thế không giống nhau về mặt di truyền. Điểm chung duy nhất của chúng là cùng chung nằm trong tử cung trong cùng một khoảng thời điểm.

Song thai 2 trứng luôn luôn có 2 ối và 2 đệm, nhưng đĩa đệm và phần bánh nhau có thể kết nhập chung lại với nhau.

Song thai cùng trứng khi chỉ có một noãn thụ tinh, song thai cùng trứng luôn cùng giới tính, giống y nhau về mặt di truyền và có đặc điểm sinh học rất giống nhau. Các khác biệt giữa hai trẻ song thai cùng trứng có thể do môi trường ngoài gây ra, thí dụ như làm cho các mạch máu trong bánh nhau phân phối không đều đến cho hai thai.

Song thai cùng trứng thường xảy ra ở giai đoạn phôi nang, khoảng cuối tuần thứ nhất và chia đôi mầm phôi thành 2 phôi. Hệ quả là hai mầm phôi có hai túi ối, 1 túi đệm và một bánh nhau chung.

Trường hợp mầm phôi tách đôi sớm (giai đoạn từ 2-8 tế bào) thì có song thai có 2 ối, 2 đệm và 2 nhau, 2 bánh nhau này có thể kết nhập hay không kết nhập lại thành 1 bánh nhau. Trong trường hợp này rất khó phân biệt song thai cùng trứng với song thai khác trứng nếu chỉ dựa trên sự phân tích nhau thai. Muốn xác định hai đứa trẻ sinh đôi có cùng giới tính, cùng nhóm máu có phải cùng trứng hay khác trứng chúng ta phải chờ cho chúng lớn lên khi đó dựa vào yếu tố khác nhau như màu mắt, vân tay v.v...

Khoảng 30% song thai cùng trứng có phân chia sớm (trong 3 ngày đầu sau khi hợp tử hình thành). Khoảng 70% song thai 1 trứng có phân chia ở cuối tuần lễ thứ nhất.

Trường hợp mầm phôi tách đôi muộn (trong tuần lễ thứ 2) sẽ dẫn đến song thai cùng trứng có 1 túi ối và 1 túi đệm. Các trường hợp này thai ít khi sống được do dây rốn rối nhiều, tuần hoàn máu qua dây rốn bị nghẽn và 1 hay 2 thai sẽ chết. Tỷ lệ song thai cùng trứng có 1 ối chiếm tỷ lệ 1/4 trong tổng số các trường hợp song thai cùng trứng.

2. Dính thai

Khi mầm phôi (hay dĩa phôi) phân chia không hoàn toàn thì 2 trẻ song thai sẽ dính với nhau ở nhiều mức độ khác nhau. Các trường hợp này được gọi tên theo vị trí dính thai (thí dụ như song thai dính ở vùng ngực - thoracopagus, song thai dính nhau vùng chậu hông - ischiopagi).

Tỷ lệ song thai cùng trứng có phân chia không hoàn toàn là 1/40 các trường hợp song thai cùng trứng, 2 thai phát triển không toàn vẹn, có thể dính nhau bởi lớp da, lớp dưới da, hay các cơ quan khác nữa như gan, tim v.v... Một số trường hợp dính thai đã được can thiệp phẫu thuật tách đôi thành công.