Cải thiện bữa ăn gia đình

Gs. Từ Giấy

Bữa ăn gia đình rất quan trọng vì ảnh hưởng đến sức khoẻ của toàn gia đình. Gia đình được ăn uống tốt thì sức khoẻ của cả gia đình được đảm bảo. Trẻ em không bị suy dinh dưỡng. Người lớn ăn kém, sức chống đỡ lại bệnh tật yếu, rất dễ mắc bệnh, sức lao động sút kém, năng suất không cao, thu nhập thấp dẫn đến cảnh gia đình túng thiếu.

Bữa ăn gia đình là dịp tập hợp mọi thành viên trong gia đình để có thể trao đổi thông tin, tâm tư, tình cảm.

Bữa ăn gia đình là thời điểm mà mọi người trong gia đình mong đợi để được ăn những món ăn ngon truyền thống quen thuộc, để được chia sẻ những niềm vui, để được nhận những lời khuyến khích an ủi, những lời khen con cái học giỏi tiến bộ, biết chọn bạn tốt, những lời động viên mẹ đã tốn công sức và tình cảm để tạo ra các món ăn ngon đem lại nguồn vui cho cả gia đình. Bữa ăn là chất keo gắn bó mọi thành viên trong gia đình lại với nhau. Cho nên cần hết sức tránh mắng mỏ, riếc móc con cái trong bữa ăn, tránh những lời nói bực tức, bất đồng giữa bố mẹ lên đầu con cái trong bữa ăn. Trời đánh còn tránh bữa ăn, xin mọi người đừng coi thường. Cần nhớ khi mọi người trong gia đình ngồi vào bữa ăn không còn thấy hứng thú nữa, chất keo của bữa ăn đã mất hiệu lực kết dính thì đó cũng là dấu hiệu báo sớm nguy cơ tan rã của gia đình.

Củng cố và cải thiện bữa ăn gia đình đang là một yêu cầu cấp bách vì sức khoẻ, sự an toàn và hạnh phúc của các gia đình.

Muốn cải thiện bữa ăn gia đình, mọi người trong gia đình đều phải có ý thức đóng góp vào tạo nguồn thực phẩm cho bữa ăn. ở nông thôn, mọi người trong gia đình, người lớn, trẻ em, cụ già đều có thể góp sức vào xây dựng ô dinh dưỡng để có thêm nguồn thực phẩm bổ sung cho bữa ăn hàng ngày.

Ô dinh dưỡng là các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi nhằm mục tiêu cung cấp thực phẩm bổ sung hàng ngày cho bữa ăn gia đình bằng cách tận dụng các mảnh đất thừa ở bờ ao, đầu nhà, góc vườn, quanh bếp, những khoảng đất trống giữa những hàng cây lưu niên mới trồng, chưa khép tán.

Ðây là rau ngót làm hàng rào quanh vườn, là mấy luống rau cải gần ao, bụi chuối, cây ổi, cây chanh trên bờ ao, bè rau muống trên mặt ao, là giàn gấc, giàn mướp, giàn bầu, giàn đậu ván, giàn hoa lý ở trước nhà, ở trên ao, ở trên đường từ cổng vào. Ðây là cây bưởi ở đầu nhà, mỗi năm 2 tháng liền cung cấp hương quê thơm mát, thanh khiết, nhẹ nhàng và quyến rũ. Ðây là hai đôi chim câu hàng tháng cung cấp chim ra ràng cho gia đình nấu cháo và chuồng gà, chuồng vịt cạnh bếp, trên mặt ao hàng ngày cung cấp trứng bồi dưỡng cho trẻ em, người già, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.

Ðây cũng là các loại rau gia vị, rau thơm, tía tô, kinh giới, xương xông, mùi tàu, rau răm, hành, hẹ, các loại củ tỏi, gừng, giềng, nghệ trồng dưới tán cây, ở góc vườn, ở bờ ao, cạnh bể nước, các loại rau củ gia vị là những sản phẩm giàu kháng sinh thực vật, giàu vitamin và khoáng chất, giàu hương liệu kích thích ăn ngon miệng. Những cây gia vị này được khuyến khích trồng từ thời nhà Trần để vừa có rau ăn, vừa có thuốc sẵn tại nhà để chữa các bệnh thường gặp, tránh bị lệ thuộc vào thuốc bắc. Truyền thống này đến nay nhiều gia đình ở nông thôn vẫn còn giữ được. Ðây cũng là một nét độc đáo kết hợp ăn với thuốc, nông nghiệp với y tế của dân tộc ta.

Ô dinh dưỡng còn thể hiện tình yêu quí đất nước của dân tộc ta, tinh thần lao động cần cù, chịu khó của nhân dân ta, coi tấc đất là tấc vàng. Ðây là nguồn tài nguyên bền vững, không bị hao hụt trong quá trình khai thác và có sức tái tạo vô hạn.

Ô dinh dưỡng là mô hình sinh động nhất của chiến lược tái sinh. Không để một mảnh đất nào, dù nhỏ, mà không được sử dụng. Không để một tia sáng mặt trời nào chiếu xuống trái đất mà không được khai thác. Ô dinh dưỡng hàng ngày cung cấp rau quả tươi, trứng tươi, cá tươi tại chỗ cho bữa ăn gia đình, được đảm bảo an toàn tuyệt đối vì rau không bị bón nhiều phân đạm, không bị phun nhiều hoá chất trừ sâu, không bị tưới bằng phân tươi có nhiễm giun và vi trùng gây bệnh hoặc nước tưới có pha nước thải công nghiệp có nhiều kim loại nặng độc, thịt cũng được đảm bảo không có hoá chất tăng trọng.

Các gia đình ở nông thôn cần tận dụng mọi mảnh đất thừa quanh bếp, quanh nhà để xây dựng ô dinh dưỡng. Các gia đình ở thành phố tuy không có đất, cũng nên tận dụng mọi khoảng không cho phép làm vườn treo, đặt chậu cảnh trồng các loại cây gia vị - thuốc, thêm màu xanh và hương vị cho cuộc đời.

Ngoài hoạt động xây dựng ô dinh dưỡng, mọi thành viên lớn trong gia đình đều cần học lấy một nghề để có công ăn việc làm, có thu nhập ổn định, đóng góp phần tiền mua thực phẩm cho bữa ăn gia đình.

Không thể tổ chức bữa ăn gia đình hợp lý nếu không có hiểu biết về nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể và giá trị dinh dưỡng của các thực phẩm. Ðiều quan trọng trước mắt là học ngay cách đánh giá xem bữa ăn của gia đình ta ăn có hợp lý không, có đủ dinh dưỡng không.

Trước hết cần xem mọi thành viên trong gia đình cơ đủ cơm, đủ ngô, đủ khoai ăn không? Có ăn đủ no không?

Nếu ăn no, người lớn giữ được cân, trẻ em cân đo phát triển đều đặn có nghĩa là đã đảm bảo được bữa ăn đủ số lượng.

Về mặt chất lượng của bữa ăn thì không thể chỉ dựa vào thịt cá mà cần xem các món ăn bầy ở trên mâm thức ăn.

Gia đình có thể làm nhiều hoặc ít món nhưng cơ bản ngoài cơm bữa ăn phải có món rau là món cung cấp các chất khoáng, vitamin là các chất dinh dưỡng rất cần thiết đối với cơ thể. Rau còn cung cấp chất xơ giúp thải bỏ khỏi cơ thể các chất độc, tồn đọng ở ống tiêu hoá và góp phần chống táo bón. Các cụ ta thường mời khách ở lại ăn bữa "cơm rau" với gia đình. Nhà có giỗ, có đám cưới cũng lòng thành mời mọi người ăn bữa "cơm rau". Rau là món ăn không thể thiếu được trong bữa ăn kể cả trong các bữa tiệc. Rau quí, bổ có nhiều chất dinh dưỡng là các loại rau lá xanh: rau muống, rau ngót, rau dền, rau mồng tơi, rau đay... và các loại rau gia vị.

Bữa ăn nào cũng phải có món ăn giầu đạm, béo. Chất đạm là vật liệu xây dựng rất cần cho cơ thể trẻ đang trong thời kỳ phát triển. Chất béo là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng và giúp tạo ra các món ăn ngon. Ðẹp vàng son. Ngon mật mỡ.

Món ăn giầu đạm béo gồm đậu phụ, vừng, lạc, thịt, cá trứng sữa.

Ðậu, vừng, lạc là thức ăn nguồn thực vật giá rẻ, bổ và dễ tiêu. Thịt rất bổ nhưng trong lúc tiêu hoá có nhiều chất độc nên khi ăn thịt cần ăn nhiều rau để có chất xơ cuốn lấy các bã của thịt để nhanh chóng đẩy ra ngoài cơ thể.

Nước ta có nguồn cá và thuỷ sản phong phú, cho nên chỉ ăn thịt ở mức vừa phải mà nguồn đạm động vật nên dựa vào cá. Chỉ cần cá nhỏ, giá rẻ, kho hai lửa rừ, ăn cả xương như vậy vừa có đạm, béo vừa có canxi rất cần cho trẻ em đang tuổi phát triển và người cao tuổi đề phòng xốp xương.

Trong bữa ăn còn cần có món canh bổ sung nước và các chất dinh dưỡng. Ðơn giản có nước dưa, nước rau. Canh có nhiều loại canh rau, canh dưa, canh cua, cá, tôm, thịt...

?n phải đi đối với uống. Bữa ăn kết thúc phải có nước uống, nước trắng hoặc nước chè và có món ngọt tráng miệng tốt nhất là quả chín.

Các món ăn ngon ở Việt nam thường là các món ăn hỗn hợp nhiều loại thực phẩm và có nhiều gia vị kích thích ăn ngon miệng.

Tóm lại có thể đánh giá bữa ăn:

- Ðủ số lượng theo cảm giác mọi người được ăn cơm đủ no.

- Ðủ về chất lượng: có món rau, món giầu đạm béo, món canh, gia đình có dự trữ món dưa, lọ muối vừng, nồi cá kho.

- Chế biến các món ăn thay đổi, hỗn hợp nhiều loại thực phẩm, có nhiều gia vị.

- Ðảm bảo vệ sinh: thức ăn không được là nguồn gây bệnh

Cần quan tâm tổ chức tốt cái bếp. Muốn cải thiện bữa ăn cần:

- Tổ chức nhà bếp thoáng đãng, ngăn nắp, sạch sẽ.

- Có trang bị phương tiện bảo quản thực phẩm, dụng cụ cắt, gọt, dao sắc, thớt bằng tránh dao cùn thớt lõm. Nếu có điều kiện trang bị tủ lạnh, lò nướng, nồi hầm.

- Có đủ nước tại chỗ để rửa tay, rửa rau, rửa bát.

Tóm lại, muốn cải thiện bữa ăn gia đình, gia đình cần nhận thức rõ được tầm quan trọng của bữa ăn, đầu tư vào việc xây dựng nhà bếp nơi ăn thoáng mát ngăn nắp, vệ sinh mọi người góp sức tạo nguồn thực phẩm phong phú cho bữa ăn hàng ngày. Bữa ăn cần có bốn món cơ bản đảm bảo cho mọi người được ăn no, đủ chất dinh dưỡng, ngon lành và tiết kiệm.