Qua đó có thể thấy nhịn ăn ở người không có bệnh dẫn đến sút cân là quy luật sinh lý, chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn là phục hồi được. Còn sút cân do bệnh gây nên thì cần phải điều trị, vì đó là nguyên nhân của sút cân.

Nhịn ăn (chủ động hoặc bị động) là không ăn uống gì hoặc ăn không đủ no, không đủ năng lượng để bù vào năng lượng đã được tiêu hao.

Chúng ta từng biết những cuộc nhịn ăn hoàn toàn (tuyệt thực) của các nhà chính trị chống lại chế độ hà khắc của quân thù. Họ có thể nhịn ăn dài ngày, ngắn ngày, song không có tử vong (nếu không có yếu tố gây tử vong tác động) và sau đó vẫn phục hồi. Tuy nhiên, trong giai đoạn đói ăn, nếu cho ăn một lúc quá nhiều có thể dẫn đến tử vong (Hải Thượng Lãn Ông có câu: Chết vì bội thực cũng nhiều, ngờ đâu lại có người nghèo chết no). Còn nếu khi đói lả, cho dần từng thìa nước cháo để tỉnh lại, rồi cho cháo loãng, ít một, rồi cháo đặc... thì cứu được.

Nhiều bệnh nhân sốt cao, trong giai đoạn phát nặng thật sự không có cảm giác đói, no và miệng đắng không muốn ăn gì, có thể kéo dài vài ngày. Sau khi hết sốt, dần dần mới cảm thấy đói và thèm ăn. Nhịn ăn trong giai đoạn bệnh cấp tính là một phản ứng của cơ thể, đó là do toàn cơ thể tập trung vào công việc bài tiết độc tố, chứ không chú trọng vào việc hấp thu thức ăn.

Tôi đã gặp nhiều phụ nữ ăn kiêng chống béo đến thăm bệnh với triệu chứng hoa mắt chóng mặt. Sau khi bắt mạch thấy mạch nhỏ, ấn xuống sức cản yếu (mạch tế, hư). Tôi hướng dẫn bệnh nhân tự xem mạch của mình để thấy rõ mạch nhỏ, sức cản yếu là do trong mạch không có nhiều máu (y học cổ truyền gọi là khí huyết hư). Ngoài cho thuốc bổ khí huyết, tôi nhắc bệnh nhân nên ăn đủ để giữ sức khỏe.

HẬU QUẢ CỦA NHỊN ĂN VÀ CÁCH PHÒNG CHỐNG

Những người kiêng ăn không hoàn toàn để chữa hoặc phòng béo nếu nhịn quá mức dễ có trạng thái hoa mắt, chóng mặt khi thay đổi tư thế từ ngồi sang đứng, có người thấy tối sầm, có thể ngất xỉu.

Cách phòng các chứng này thường như sau: Không đứng dậy đột ngột mà đứng từ từ, nếu thấy hoa mắt, chóng mặt thì nhắm ngay mắt lại, vịn vào một điểm cố định, chờ một lúc mở mắt ra và hoạt động bình thường. Chớ nên vẫn mở mắt tiếp tục đi vì có thể dẫn đến tối xầm và ngất xỉu. Nếu bệnh nhân ngất xỉu thì cho nằm đầu thấp, uống nước đường nóng. Có nhiều người lúc nào cũng có kẹo trong túi, nếu thấy hơi đói thì ngậm kẹo ngay nên chủ động tránh được trạng thái hoa mắt, chóng mặt.

Người nhịn ăn không hoàn toàn để chống béo đều nhằm mục đích chủ động làm tiêu hao các chất dư thừa (nước ứ đọng, mỡ), loại thải các chất độc hại, tái tạo cơ thể, vẫn giữ cho cơ thể có đầy đủ sinh lực để sống và làm việc. Song cũng cần lưu ý, nếu nhịn đói quá mức, năng lượng đưa vào thấp hơn năng lượng yêu cầu quá nhiều thì cơ thể bắt buộc phải tự tiêu hủy các mô lành để duy trì sự sống, dẫn đến suy kiệt cả phần khối mô tế bào và phần sinh lực. Lúc đó đã chuyển sang giai đoạn đói ăn, tự hủy, dễ bị yếu tố gây bệnh tấn công. Vì vậy nếu bắt đầu cảm thấy người chóng mệt mỏi, dễ hoa mắt chóng mặt thì cần tăng ngay khẩu phần ăn đầy đủ để cơ thể chịu đựng được quá trình giảm ăn.

Lại có những người mắc một số bệnh mạn tính đã qua điều trị bằng các phương pháp Ðông Tây y không kết quả nên tự nhịn ăn để chữa, hy vọng thông qua việc tiêu hao các chất dư thừa, loại thải các chất độc hại trong cơ thể, tái tạo lại cơ thể của quá trình nhịn ăn để phục hồi sức khỏe.

Trong số những bệnh nhân này, có người không bị sút cân do bệnh đang có (như hen suyễn, viêm phế quản mạn, sỏi bàng quang, xơ cứng mạch, phì đại tuyến tiền liệt, tăng huyết áp, sa dạ dày...). Họ vẫn có khả năng cung cấp đầy đủ năng lượng cho cơ thể. Loại thứ hai là những bệnh nhân đã có sút cân do bệnh gây nên (u bướu đòi hỏi tăng tổng hợp protid vào u, cơ thể phải tiêu protid toàn thân để cung cấp cho u, ăn không đủ bù, suy mòn.).

Ở trường hợp thứ nhất, nếu dùng cách nhịn ăn để chữa thì có thể đạt hiệu quả như chữa béo phì. Tuy nhiên, các bệnh nhân thường được dùng cách nhịn hoàn toàn 10 ngày hoặc hơn (20 ngày, 30 ngày) tùy người, tùy bệnh và kết quả có được.

Ở trường hợp thứ hai, vì cơ thể đã bị suy mòn do bệnh, nay lại nhịn ăn nữa nên sẽ có tác dụng không tốt do làm cơ thể suy kiệt thêm. Vì vậy khi bệnh đã đến giai đoạn suy kiệt thì không nên nhịn ăn vì lợi bất cập hại. Có tác giả khuyên các phụ nữ không nên dùng phương pháp nhịn ăn trong thời kỳ cho con bú (vì sẽ không có sữa) và những người không tin vào nhịn ăn hoàn toàn dài ngày có thể đem lại kết quả tốt cho mình.

Trong đời sống của mỗi người, có lẽ ai cũng đã có lúc nhịn ăn; chẳng hạn khi ốm không thấy đói, miệng đắng, nhỡ độ đường không có gì ăn, nhịn ăn không hoàn toàn để nhẹ cân... Tuy năng lượng thức ăn đưa vào không đủ bù cho năng lượng đã tiêu hao, song cơ thể có thể tự điều chỉnh, tiêu hao bớt dự trữ, loại trừ độc hại, tiêu các mô lành khi cần thiết, giữ lại tối đa các yếu tố cần thiết và cơ thể vẫn hoạt động bình thường; Nhưng nhất thiết không nên nhịn ăn khi cơ thể đã ở trạng thái suy kiệt khó phục hồi.

Chú thích ảnh: Nuôi ăn cho bệnh nhân xông dạ dày.