Cây ớt, vị thuốc quý trong y học cổ truyền
Tác giả : BS. QUÁCH TUẤN VINH
Ớt là loại cây đã được con người trồng trọt và thu hái từ lâu đời.
Với không ít người, ớt là loại gia vị không thể thiếu trong các bữa
ăn, giúp làm tăng cảm giác ngon miệng. Nhưng có lẽ ít ai biết ớt
còn là một vị thuốc rất quý trong y học cổ truyền.
TÁC
DỤNG CHỮA BỆNH CỦA ỚT Quả ớt còn có nhiều tên gọi khác nhau như
Lạt tiêu, Lạt tử, Ngưu giác tiêu, Hải tiêu... Tên khoa học Capsium
frutescens L; Capsium annuum L., thuộc họ Cà Solanaceae. Là một cây
nhỏ có thể sống vài năm, thân dưới hóa gỗ. Cây có nhiều cành, nhẵn.
Lá mọc so le, hình thuôn dài, đầu nhọn. Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá. Quả
mọc rủ xuống đất, chỉ riêng ở cây ớt chỉ thiên thì quả lại quay lên
trời. Có thể được trồng hoặc mọc hoang. Các bộ phận của cây ớt như
quả, rễ và lá đã được dùng làm thuốc từ nhiều đời nay. Theo y học cổ
truyền, ớt có vị cay, nóng. Tác dụng khoan trung, tán hàn, kiện tỳ,
tiêu thực, chỉ thống (giảm đau), kháng nham (chữa ung thư...) Nhân
dân thường dùng để chữa đau bụng do lạnh, tiêu hóa kém, đau khớp,
dùng ngoài chữa rắn rết cắn... Ngoài dùng làm thuốc, nhân dân ta còn
thường dùng lá ớt nấu canh ăn. Nghiên cứu của y học hiện đại cũng
thống nhất với y học cổ truyền về tác dụng chữa bệnh của ớt. Kết quả
nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc cho thấy quả ớt có rất
nhiều ích lợi cho sức khỏe. Trong ớt có chứa một số hoạt chất sau:
Capsicain là một Alkaloid chiếm tỷ lệ khoảng 0,05-2%. Cấu trúc hóa
học đã được xác định là acid isodexenic vanilylamit, có đặc điểm bốc
hơi ở nhiệt độ cao, gây hắt hơi mạnh. Ngoài ra còn có Capsaicin, là
hoạt chất gây đỏ, nóng, chỉ xuất hiện khi quả ớt chín, chiếm tỷ lệ
từ 0,01-0,1%. Một điều lý thú là Capsaicin có tác dụng kích thích
não bộ sản xuất ra chất Endorphin, một chất Morphin nội sinh, có đặc
tính như những thuốc giảm đau, đặc biệt có ích cho những bệnh nhân
bị viêm khớp mạn tính và các bệnh ung thư. Ngoài ra, ớt còn giúp
ngăn ngừa bệnh tim do chứa một số hoạt chất giúp máu lưu thông tốt,
tránh được tình trạng đông vón tiểu cầu dễ gây tai biến tim mạch. Ớt
còn có tác dụng ngăn ngừa tình trạng huyết áp tăng cao. Một số
nghiên cứu cho thấy, những loại ớt vỏ xanh, trái nhỏ có hàm lượng
capsaicin nhiều hơn. Ngoài ra, trong quả ớt còn chứa nhiều loại
vitamin như vitamin C, B1, B2, acid citric, acid malic, beta
caroten... Ngoài việc dùng làm thực phẩm, quả ớt còn được nhân dân
ta sử dụng làm thuốc chữa bệnh từ ngàn xưa. Trong kho tàng y học dân
gian, có không ít bài thuốc quý trong đó có ớt.
MỘT
SỐ BÀI THUỐC NAM THÔNG DỤNG CÓ ỚT - Chữa rụng tóc do hóa trị
liệu: Ớt trái 100g, ngâm với rượu trắng trong 10-20 ngày. Dùng rượu
này bôi lên da đầu có tác dụng kích thích mọc tóc. - Giảm đau do ung
thư, đau khớp: ăn 5-10g ớt mỗi ngày. - Chữa ăn uống kém tiêu do ung
thư: ớt 100g, hắc đậu xị 100g, tán bột ăn hàng ngày. - Chữa ăn uống
chậm tiêu: ớt trái dùng làm gia vị, ăn hàng ngày. - Chữa đau thắt
ngực: ớt trái 2 quả, đan sâm 20g, nghệ đen 20g. Sắc uống ngày 1
thang. - Chữa đau dạ dày do lạnh: ớt trái 1-2 quả, Nghệ vàng 20g,
tán bột uống ngày 2-3 lần. - Chữa viêm khớp mãn tính: ớt trái 1-2
quả; Dây đau xương, thổ phục linh (củ khúc khắc) mỗi vị 30g. Sắc
uống ngày 1 thang. - Chữa bệnh chàm (eczema): lá ớt tươi 1 nắm, mẻ
chua 1 thìa. Hai thứ giã nhỏ, lấy vải sạch gói lại, đắp lên nơi bị
chàm đã rửa sạch bằng nước muối. - Chữa tai biến mạch máu não: lá ớt
(loại ớt chỉ thiên quả nhỏ) đem giã nhỏ, thêm nước và ít muối, chắt
nước cho người bệnh uống, bã đắp vào răng sẽ tỉnh. - Chữa rắn rết
cắn: lá ớt giã nhỏ, đắp vào nơi bị thương, băng lại. Ngày làm 1-2
lần cho đến khi hết đau, 2-3 giờ là khỏi. - Chữa bệnh vẩy nến: Lá ớt
cay 1 nắm to (1 nắm chặt tay và đem sao chín nhưng không cháy), tinh
tre đằng ngà cạo lấy 1 bát, lá sống đời (lá thuốc bỏng) 7-9 lá,
thiên niên kiện khoảng 300g. Tất cả cho vào nồi với 2 lít nước, đun
sôi kỹ, uống dần thay nước chè, uống chừng 3 ấm là khỏi. - Đau bụng
kinh niên: Rễ cây ớt, rễ chanh, rễ hoàng lực, mỗi thứ khoảng 10g.
Sao vàng, sắc uống ngày 1 thang. - Chữa đau lưng, đau khớp: Ớt chín
15 quả, lá đu đủ 3 cái, rễ chỉ thiên 80g. Tất cả đem giã nhỏ ngâm
cồn với tỷ lệ 1/2, dùng để xoa bóp sẽ mau khỏi. - Chữa mụn nhọt: Lá
ớt giã nát với ít muối, dùng đắp vào nhọt đang mưng mủ sẽ bớt đau
nhức, dễ vỡ mủ, mau lành. - Chữa khản cổ: Dùng ớt làm thuốc súc
miệng (dưới dạng cồn thuốc). - Chữa rắn rết cắn: Lá ớt giã nhỏ, đắp
vào vết thương cho đến khi hết đau nhức thì bỏ đi. Ngày đắp 1-2 lần
cho đến khi hết đau. Thường chỉ 15-30 phút thì hết đau.
