Ngưu bàng - cây thuốc quý
 |
| Cây ngưu bàng |
Cây còn có tên là đại đao, á thực, hắc phong tử, thường mọc hoang và được người dân dùng nấu canh. Cả Đông và Tây y đều sử dụng ngưu bàng làm thuốc.
Ngưu bàng là cây thảo, sống hàng năm, cao 1-1,5 m, lá mọc thành hoa thị ở gốc, mọc so le trên thân. Cụm hoa hình đầu, mọc ở đầu cành, cánh hoa có màu hơi tím... Lá to rộng có hình tim, mặt dưới lá có nhiều lông trắng.
Bộ phận dùng làm thuốc là quả (ngưu bàng tử), rễ (ngưu bàng căn). Theo Tây y, rễ ngưu bàng có tác dụng lợi tiểu, ra mồ hôi, thường dùng chữa tê thấp, sưng đau khớp và một số bệnh ngoài da. Theo Đông y, ngưu bàng tử vị cay, đắng, tính hàn, có tác dụng tán phong nhiệt, thanh nhiệt, giải độc..., chữa cảm cúm, viêm tuyến vú, viêm phổi, viêm họng, viêm tuyến nước bọt, viêm tai giữa, mụn nhọt, sởi, đậu và một số bệnh ung thư... Do cây có tính hàn nên người tỳ vị hư hàn (lạnh bụng, ăn uống chậm tiêu, không muốn ăn, thích ăn uống ấm nóng...) không được dùng.
Một số bài thuốc Nam được dùng trong dân gian:
- Chữa đậu chẩn mọc trong cổ họng: Ngưu bàng tử 8 g, cát cánh 6 g, cam thảo 3 g. Sắc uống ngày một thang.
- Chữa cảm mạo, thủy thũng, chân tay phù: Ngưu bàng tử 80 g, sao vàng, tán bột. Ngày uống 8 g chia ba lần. Dùng nước nóng chiêu thuốc.
- Chữa phù thũng cấp tính: Ngưu bàng tử 6 g nửa sao, nửa sống, phù bình (bèo cái) sao khô 6 g. Tất cả đem tán nhỏ, ngày uống 3 lần, mỗi lần 5 g. Dùng nước nóng chiêu thuốc.
- Chữa viêm tuyến vú: Ngưu bàng tử 12 g, sài đất tươi 20 g, bồ công anh 20 g, cam thảo đất 16 g. Sắc uống ngày một thang, chia 2-3 lần.
- Chữa nước tiểu sẻn đỏ, ít: Ngưu bàng tử 12 g, mã đề 30 g, rau sam 20 g. Sắc uống ngày một thang.
- Chữa mụn nhọt: Ngưu bàng tử 12 g, sài đất tươi 20 g, kim ngân hoa 20 g, cam thảo đất 16 g.
- Chữa viêm họng: Ngưu bàng tử 12 g, lá húng chanh 12 g, lá rẻ quạt 5 g, cam thảo đất 16 g. Sắc uống ngày một thang.
- Chữa ung thư cổ tử cung: Ngưu bàng căn 20 g, chư thực tử 20 g. Các vị tán bột, uống ngày 2-3 lần, mỗi lần 6-8 g.
- Chữa các loại ung thư: Ngưu bàng tử 20 g. Sắc uống ngày một thang.
- Chữa ung thư vú: Ngưu bàng tử 60 g, sao vàng tán bột, ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 6-8 g.
- Chữa ung thư đại tràng: Ngưu bàng căn 20 g, xích tiểu đậu 8 g, đương quy 12 g, đại hoàng 6 g, bồ công anh 12 g. Tất cả đem xay nhỏ hoặc tán bột, ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 6-10 g.
- Trẻ em khóc đêm: Ngưu bàng tử tán bột mịn, băng đắp vào rốn trẻ. Ngày thay thuốc 1 lần.
BS Quang Tuấn, Sức Khỏe & Đời Sống
