ĐU ĐỦ DÙNG TRONG CHỮA BỆNH NỘI - NGOẠI KHOA & BỒI DƯỠNG CƠ THỂ
Tác giả : BS. TRANG XUÂN CHI
Mô tả cây và tên khoa học
Đu đủ còn có tên Phan qua thụ, lô hong phlê (Campuchia), mắc hung (Lào), cà lào, phiên mộc.
Tên khoa học: Carica papaya L. Họ đu đủ papayaceae.
Là loại cây cao 6-7m, thân đứng thẳng, có phân nhánh hoặc không phân nhánh, vỏ mang rất nhiều sẹo của cuống lá. Lá chỉ có nhiều ở ngọn, lá chia 6, 7 thùy, hình trứng, mép có răng cưa không đều. Lá to, cuống rỗng, dài 30-50cm, gân lá hình chân vịt. Hoa màu trắng nhạt hay xanh nhạt, mọc ở kẽ lá, hoa thường khác gốc nhưng cũng có những kiểu tạp tính (vừa hoa đực, hoa cái và hoa lưỡng tính) hoặc hoa đực cùng gốc (đực, lưỡng tính). Hoa cái có tràng nhiều hơn tràng của hoa đực, mọc thành chùm ở kẽ lá. Cụm hoa đực phân nhánh nhiều, cụm hoa cái chỉ có 2-3 hoa. Sau 1 tháng hoa thụ phấn. Lá mang hoa rụng, sẽ để lại sẹo trên cây. Quả thịt dày mọng, ở giữa rỗng, có nhiều hạt hình trứng. Hạt có hai lớp vỏ, vỏ trong cuống màu sạm đen, vỏ ngoài mọng nước. Quả hình trứng to dài 20-30cm, đường kính 15-20cm, lúc đầu có màu xanh lục, sau ngả màu vàng cam.
Đu đủ không chịu được xứ lạnh, thích hợp với đất khô xốp nhiều mùn, phát triển rất tốt ở vùng nhiệt đới. Đu đủ trồng bằng hạt, sau hơn 10 tháng có thể thu hoạch được, nhưng tốt nhất là sau 3 năm sẽ cho quả chắc thịt hơn.
Thành phần hóa học
Đu đủ chín chứa khoảng 90% nước, 13% đường, không có tinh bột, có nhiều carotenoid, acid hữu cơ; Các vitamin A, B, C, protid; 0,9% chất béo, xenlulo (0,5%), canxi (35mg), phốt-pho (32mg), ma-giê, sắt, thiamin, riboflavin. Thành phần bay hơi là các cacbua monoterpen, các dẫn xuất furanic của linalol, isothiocyanat benzyl, các glucozid thơm và glucotropeolin.
Đu đủ xanh, ngoài các chất trên còn chứa 4% chất nhựa mủ latex màu trắng đục - là hỗn hợp của nhiều proteaza (loại men tiêu hóa chất đạm), trong đó chất chủ yếu là papain. Một cây đu đủ mỗi năm cho khoảng 100g nhựa mủ, lấy nhựa khi quả còn non trên cây.
Ngoài ra đu đủ còn có chymopapain và papaya protenaza. Để lấy nhựa mủ (papain thô), dùng dao bén rạch dọc quả đu đủ xanh, cho mủ chảy vào bát, sau đó phơi nắng hoặc sấy khô ở 40-600C. Tinh chế papain bằng cách hòa tan papain thô vào nước thành dung dịch, sau đó rót vào cồn 90 độ, lọc lấy papain kết tủa rồi đem sấy.
Lá đu đủ chứa alcaloid carpain, có tác dụng giống glucozid của dương đại hoàng - Digitalis, còn có tác dụng làm chậm nhịp tim, diệt amip. Hạt đu đủ có glucozid caricin và myrosin.
Tác dụng dược lý
Men papain có tác dụng như men pepsin của dạ dày và nhất là giống men trypsin của tuyến tụy trong quá trình tiêu hóa các chất thịt. Nó làm một số vi trùng gam dương và gam âm chậm phát triển; Những vi trùng như staphillococcus, vi trùng thương hàn rất nhạy cảm đối với tác dụng của papain.
Papain còn có tác dụng làm đông sữa và tác dụng giảm độc đối với toxin và toxanpunin.
Bộ phận dùng làm thuốc của đu đủ trong nhân dân và trong tân dược gồm rễ, lá, hoa, hạt và nhựa. Với nhựa papain thô và papain tinh chế, nó được sử dụng thay thế pepsin và pancreatin trong điều trị rối loạn tiêu hóa do thiếu men tiêu hóa, giúp tiêu hóa tốt chất đạm trong thức ăn.
- Nhựa và hạt đu đủ dùng làm thuốc tẩy nhiều loại giun (trừ giun móc ankylostome). Đặc biệt có chất cacpain làm chậm nhịp tim như một digitalin. Hạt đu đủ còn có tính kháng khuẩn mạnh, dùng ngoài để làm sạch vết thương bẩn, nhiễm trùng; Dùng chế môi trường nuôi cấy và thuần nhất đờm.
Cần lưu ý tác dụng ngừa thai, gây sẩy thai của papain do hoạt tính của nó đối với progesteron của thai phụ.
Công dụng và liều dùng
Quả đu đủ xanh nghiền nát với nước dùng bôi để chữa các vết tàn nhang ở mặt và tay, còn dùng chữa chai chân và bệnh eczema...
Đu đủ còn được dùng trong sản xuất chế biến bia, thực phẩm... Lá đu đủ dùng để gói thịt gà để khi nấu chóng mềm... Rễ đu đủ sắc uống có tác dụng cầm máu trong bệnh băng huyết, sỏi thận... Hoa đu đủ đực tươi hoặc phơi khô hấp với đường phèn dùng chữa bệnh ho, viêm cuống phổi, khàn tiếng hoặc mất tiếng ở người lớn. Với trẻ em, hái 5-10 hoa đực, đem sao vàng, cho đường phèn hấp hoặc chưng khi nồi cơm cạn nước, cho trẻ uống trong ngày.
Đu đủ chín là một món ăn có tác dụng bồi bổ cơ thể và giúp tiêu hóa tốt các chất thịt, chất lòng trắng trứng; Khi hầm các loại thịt, xương cứng người ta thường cho quả đu đủ xanh vào để thức ăn mau nhừ...
Chú thích ảnh:
Một cây đu đủ có 46 trái ở Quang Trung, Quy Nhơn.
Ảnh: Trang Xuân Chi.
src="IMAGES/
