Mã thầy chữa viêm đường hô hấp
Mã
thầy (rửa sạch, gọt vỏ, thái miếng), chanh tươi (gọt bớt vỏ xanh, bổ
đôi) mỗi thứ 100 g, cho vào nồi cũng với 1 lít nước đun sôi để nguội
rồi sắc uống. Thuốc có công dụng sinh tân dịch, giải khát, an thai,
chữa viêm đường hô hấp trên và cao huyết áp.
Mã thầy là một loại củ mọc dưới nước, to bằng củ hành, bên ngoài mang lớp vỏ màu nâu đen. Tên khoa học là Heleocharis dulcis (Burm.f.). Trong dân gian, mã thầy còn có nhiều tên gọi khác như củ năn, bột tề, thủy vu, ô vu, ô từ, hắc sơn lăng, địa lật, hồng từ cô...
Củ mã thầy chứa puchiin, một
chất có tính kháng khuẩn. Điều này giải thích tại sao dịch ép củ mã
thầy lại có tác dụng ức chế đối với một số loại vi khuẩn như tụ cầu
vàng, trực khuẩn coli...
Mã thầy được nói đến rất sớm trong
các y thư cổ như Biệt lục, Bản thảo cương mục, Bản thảo cầu
nguyên, Bản thảo cầu chân... Mã thầy vị ngọt, tính mát, có công
dụng thanh nhiệt, sinh tân, lương huyết giải độc, hóa đàm, tiêu
tích, lợi niệu, tiêu thũng, minh mục, chỉ huyết... Nó thường được
dùng để chữa các chứng bệnh như sốt cao mất nước, vàng da, tiểu ra
máu do huyết nhiệt, trĩ, đại tiện ra máu do trĩ hoặc lỵ, sỏi đường
tiết niệu, đau mắt đỏ, viêm phế quản, viêm họng... do đàm nhiệt, mụn
nhọt, viêm loét da niêm mạc, nhọt độc, mụn cóc...
Chẳng hạn,
nước ép mã thầy, lê, rễ lau, mạch môn và ngó sen có thể hỗ trợ trị
liệu bệnh nhiễm trùng có sốt cao, khát nước nhưng không có mồ hôi.
Mã thầy sắc uống thay trà giúp chữa vàng da và tiểu tiện bất lợi. Mã
thầy ngâm rượu uống có thể chữa đại tiện ra máu tươi và chứng đầy
bụng. Nước ép mã thầy tươi chữa viêm hầu họng; bột mã thầy sao tồn
tính bôi vào nơi tổn thương giúp chữa viêm loét miệng...
Một số cách dùng cụ thể:
- Mã thầy 500 g,
đường phèn 250 g. Mã thầy rửa sạch, bỏ vỏ ngoài, thái miếng rồi ép
lấy nước (nếu có máy ép là tốt nhất), lọc qua vải sạch rồi hòa với
đường phèn, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt,
hóa đàm, nhuận phế, dùng làm đồ uống giải khát có tính mát bổ và
chữa các bệnh lý viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp trên như viêm
họng, viêm amiđan, viêm phế quản...
- Mã thầy 500 g, mật ong
500 g. Mã thầy rửa sạch, nghiền nát, ép lấy nước rồi hòa mật ong để
uống. Công dụng: Thanh nhiệt, trừ đàm, nhuận phế, dùng làm đồ uống
bổ mát và phòng chống các bệnh lý viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp.
- Mã thầy 200 g, đường phèn 80 g, mía 350 g, cà rốt 200 g. Mã thầy
rửa sạch, gọt vỏ, ngâm nước muối một lát rồi lại rửa sạch; mía róc
vỏ, chặt khúc, ngâm qua nước muối; cà rốt rửa sạch thái miếng. Tất
cả cho vào nồi đun trong 30 phút với lượng nước vừa đủ, để nguội,
uống trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt, hóa đàm, tiêu tích hóa
thực, sinh tân, chỉ khát, lợi niệu, hạ áp, dùng rất tốt cho những
người bị viêm đường tiết niệu, viêm họng, tiểu tiện bất lợi, viêm
thận mạn tính, cao huyết áp, say rượu...
- Mã thầy 200 g, đường phèn 150 g, hoài sơn, hạt sen, khiếm thực, sa
sâm, ngọc trúc, bách hợp, ý dĩ và long nhãn mỗi thứ 25 g. Tất cả đem
sắc với một lượng nước vừa đủ trong 60 phút, để nguội uống trong
ngày. Công dụng: Thanh nhiệt, sinh tân, lương huyết, giải độc, hóa
đàm, tiêu tích, mát gan, sáng mắt, dùng làm đồ uống trong mùa hè rất
tốt.
- Mã thầy 10 củ, hải đới 25 g, râu ngô 25 g. Mã thầy gọt
vỏ, rửa sạch, thái miếng, đem sắc cùng hải đới và râu ngô, uống
trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt, lợi niệu, giáng áp, dùng làm đồ
uống để phòng chống cao huyết áp.
- Mã thầy lượng vừa đủ, dạ
dày lợn 1 cái. Mã thầy gọt vỏ, rửa sạch, thái vụn; dạ dày lợn làm
sạch rồi cho mã thầy vào trong, buộc kín miệng, đem hầm chín, chế
thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: Kiện tỳ, tiêu
tích, dùng cho người ăn kém, chậm tiêu, hay đầy chướng bụng.
Vì có tính lạnh nên mã thầy không thích hợp với những người có thể
chất hoặc bệnh lý thuộc thể hư hàn, biểu hiện bằng các triệu chứng:
sợ lạnh, tay chân lạnh, hay đau bụng khi ăn đồ sống lạnh, đại tiện
lỏng hoặc nát, dễ bị cảm lạnh, ăn kém tiêu.
ThS Hoàng Khánh Toàn, Sức Khỏe & Đời Sống
