Serotonin có liên quan đến chứng độ tử
Nguyễn Văn Tuấn
Một trong những biến cố làm đau lòng cho những cặp vợ chồng là đứa con mới sinh ra vài ba tháng rồi đột ngột qua đời. Trong y khoa, người ta gọi đó hội chứng đột tử (sudden infant death syndrom hay SIDS). Đột tử được định nghĩa là tử vong một cách đột ngột, không tiên lượng trước, và khi xét nghiệm tử thi không xác định được nguyên nhân của tử vong. Theo thống kê ở Mĩ và Canada, cứ 1000 trẻ em mới sinh có một ca đột tử. Ở nước ta chưa có thống kê đột tử, nhưng với 1.6 triệu trẻ em sinh ra hàng năm và với tỉ lệ này, thì mỗi năm có đến 1600 em đột tử.
Chính vì không xác định được nguyên nhân tử vong, nên đột tử cho đến nay vẫn là một trong những bí ẩn y khoa. Qua hàng ngàn nghiên cứu, các nhà khoa học vẫn chưa biết đích xác tại sao trẻ em mới sinh bị đột tử. Nhưng những nghiên cứu này phát hiện một số yếu tố nguy cơ có liên quan đến nguy cơ đột tử. Nguy cơ đột tử thường cao trong độ tuổi 45 ngày đến 100 ngày sau khi sinh. Trong thời gian này, trẻ em nam có nguy cơ đột tử cao hơn nữ khoảng 50%, phụ nữ; ở nam và nữ, trẻ em thiếu cân có nguy cơ cao hơn trẻ em đủ cân. Ngoài ra, một phát hiện gần đây cho thấy trẻ em đột tử thường bị nhiễm trùng đường hô hấp, và đây là một yếu tố nguy cơ quan trọng. Tuy nhiên, đây cũng chỉ những yếu tố nguy cơ, chứ chưa phải là nguyên nhân sinh học, và đột tử trở thành một đề tài nghiên cứu cấp thiết trong y học.
Một công trình nghiên cứu mới công bố vào tuần qua cho thấy một hormone thần kinh có liên quan đến đột tử. Các nhà nghiên cứu tiếp cận vấn đề bằng một quan sát rằng những rối loạn trong hệ thống kiểm soát hô hấp và chức năng tự động (trong cuống não), và giả thuyết rằng serotonin là một yếu tố của sự rối loạn này. Họ đo nồng độ serotonin ở 41 trẻ em đột tử, 7 trẻ em chết vì những nguyên nhân cụ thể, và 5 trẻ em nhập viện vì thiếu oxygen (tạm gọi là “nhóm chứng”). Họ phát hiện rằng serotonin ở trẻ em đột tử thấp hơn nhóm chứng khoảng 26%. Các trẻ em đột tử có ít thụ thể serotonin hơn trẻ em trong nhóm chứng (thụ thể là một cơ chế mà serotonin tương tác để gây tác động sinh học).
Ngoài serotonin, các nhà nghiên cứu còn ghi nhận một số yếu tố nguy cơ đột tử liên quan đến môi trường. Trong nhóm trẻ em đột tử, 35% sinh non tháng, gần 50% nằm ngủ trong tư thế nguy hiểm như nằm nghiêng và nằm sấp, gần 1 phần 4 nằm ngủ chung giường với cha mẹ, và 42% từng có tiền sử bệnh khác. Khoảng 3 phần 4 trẻ em có ít nhất là một yếu tố nguy cơ.
Serotonin là một hormone có nhiều chức năng. Serotonin được tìm thấy trong nhiều mô, kể cả trong máu (tiểu cầu), ruột, và hệ thống thần kinh. Phần lớn (80 – 95%) hàm lượng serotonin trong cơ thể được sản xuất từ ruột. Chức năng cổ điển của serotonin là ức chế bài tiết của dạ dày, kích thích cơ bắp và cơ tim. Gần đây, người ta còn phát hiện rằng thiếu serotonin làm cho xương đặc hơn (và nhiều serotonin làm cho xương bị loãng). Do đó, phát hiện mối liên hệ giữa serotonin và đột tử là một khám phá mới, và nó đặt ra nhiều giả thuyết.
Một giả thuyết có logic sinh học là khi trẻ em sơ sinh ngủ, não được “tắt” và cuống não (brainstem) chịu trách nhiệm điều phối nhịp tim, huyết áp, thân nhiệt, và hơi thở; nếu trẻ em thiếu serotonin trong não, và nếu trẻ em ngủ nằm sấp với lượng carbon dioxide gia tăng, hệ thống serotonin và thụ thể không phát hiện vấn đề vì không vận hành thích hợp, và trẻ em không đáp ứng được với rối loạn này và dẫn đến tử vong. Nếu giả thuyết này đúng, thì ý nghĩa của nghiên cứu này là đối với những trẻ em có nguy cơ cao, việc xét nghiệm serotonin là một điều cần thiết để làm giảm số ca đột tử ở nước ta.
|
Phòng ngừa đột tử
Theo thống kê ở Mĩ và Canada, cứ 1000 trẻ em mới sinh thì có 1 em bị đột tử. Trẻ em ngủ nghiêng hay ngủ nằm úp, trẻ em ngủ với những vật dụng bịt mặt mũi, trẻ em ngủ trong môi trường hút thuốc lá cũng là những em có nguy cơ độ tử cao. Do đó, khuyến cáo chuẩn để giảm nguy cơ đột tử là cho trẻ em ngủ nằm ngửa, tránh phủ mặt mũi với bất cứ vật dụng gì, và tránh khói thuốc lá.
|
