NGUYỄN VĂN TUẤN

Những câu hỏi và trả lời về dịch gia cầm

Nguyễn Văn Tuấn

Dịch gia cầm là gì ?

Dịch cúm gia cầm, tiếng Anh gọi là “Bird flu” hay có khi là avian influenza (avian là tính từ tiếng Anh chỉ loài chim), như tên gọi ám chỉ là dịch cúm được phát hiện trong gia cầm như gà, vịt, chim, và gần đây nhất là heo, thậm chí cọp (ở Thái Lan). Có 15 chi (strains) bệnh cúm có thể tác hại đến gia cầm, nhưng chỉ có một chi có tiềm năng ảnh hưởng toàn cầu, đó là loại virút H5N1. Virút này đã lan truyền trong các loài chim rừng trong nhiều năm, và gần đây lan truyền sang có loài gia cầm như gà, vịt, bắt nguồn từ Đông Nam Á, lan truyền sang Nga, Romania, và nay đến Thổ Nhĩ Kì. Đối với gia cầm, virút này rất hại, gần như 100% gia cầm bị nhiễm virút đều chết.

Ý nghĩa của virút H5N1 là gì ?

Các virút cúm thành 3 nhóm: A, B và C. Các virút thuộc nhóm B và C thường tìm thấy trong con người nhưng chúng không có tác hại lớn, ngoại trừ gây ra vài rối loạn cấp tính đường hô hấp, chúng không có khả năng gây tử vong cho bệnh nhân. Nhưng các virút thuộc nhóm A là đáng quan tâm hơn hết, bởi vì chúng có thể đột biến một cách nhanh chóng thành những virút có khả năng kháng nguyên (antigenic), có nghĩa là chúng có thể tiến hóa thành những virút mà hệ thống miễn nhiễm của con người không nhận ra được (và không có khả năng phòng chống chúng).

Virút cúm thuộc nhóm A có cấu trúc gồm hai nhóm protein: hemagglutinin (HA) và neuraminidase (NA). HA có 15 chi với mã danh H1 đến H15. NA có 9 chi với mã danh N1 đến N9. Virút H5N1 là một trong những chi virút này. Virút thuộc chi H1, H2 và H3 đã được biết có lưu truyền trong con người từ 100 năm qua. Nhưng virút H5 thì vẫn còn là một “kẻ thù” xa lạ đối với hệ thống miễn nhiễm của con người.

Cúm gia cầm lan truyền sang con người như thế nào?

Cúm gia cầm được phát hiện từ Italia khoảng 100 năm trước đây. Trong suốt 100 năm qua, không ai nghĩ virút có thể lan truyền sang con người. Nhưng đến năm 1997, tại Hồng Kông, người ta mới phát hiện vài trường hợp mà con người bị nhiễm virút H5N1. Trong vòng 2 năm qua, có khoảng 60 người tử vong vì tình nghi là bị nhiễm virút H5N1, nhưng vì không ai biết có bao nhiêu người bị nhiễm, cho nên không thể xác định độ độc hại của virút H5N1 trên con người. Phần lớn những trường hợp bị nhiễm này là do nạn nhân hay tiếp xúc với gà bị nhiễm, hay thường va chạm với chim (như phân chim, lông chim, v.v…). Cúm gia cầm không phải là virút từ thức ăn; thành ra, khi thịt gà được nấu chín thì nguy cơ cúm gia cầm có thể nói là không hiện hữu.

Cúm gia cầm có lan truyền từ người sang người không?

Cho đến nay, câu trả lời là không. Chúng ta vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy virút H5N1 truyền nhiễm từ người sang người.

Triệu chứng cúm gia cầm là gì?

Triệu chứng của người bị cúm gia cầm cũng giống như triệu chứng người bị cúm thông thông như nóng lạnh, lên cơn sốt, ho, đau cuống họng, và đau nhức bắp thịt, viêm phổi, và vài triệu chứng nghiêm trọng liên quan đến hệ thống hô hấp. diseases.

Tại sao lại quan tâm?

Các giới chức y tế rất quan tâm đến cúm gia cầm bởi vì virút H5N1 có thể thu nhập gien từ các loại cúm thông thường, rồi đột biến thành một virút nguy hiểm có khả năng gây ra tử vong cho nạn nhân. Nếu virút H5N1 có khả năng thu nhập gien như thế, hệ thống miễn dịch của cơ thể chúng ta không có khả năng nhận dạng chúng và do đó không có khả năng phòng vệ. Nhưng cho đến nay, như đề cập trên, chưa có bằng chứng nào cho thấy virút H5N1 có khả năng “làm chuyện” này.

Các nạn dịch trong quá khứ?

Trong thế kỉ 20, đã có 3 nạn dịch lớn, đó là: dịch cúm Tây Ban Nha xảy ra vào năm 1918-19, dịch cúm Singapore xảy ra vào năm 1957-58, và sau cùng là dịch Hồng Kông xảy ra vào năm 1968-69. Đại dịch Tây Ban Nha tiêu diệt gần 50 triệu người; tuy nhiên, con số tử vong này chỉ 3.2% so với con số người bị nhiễm.

Làm gì để phòng chống?

Để phòng chống cúm gà, cần phải nhận thức rằng thực phẩm từ gia cầm (kể cả trứng gà và trứng vịt) dễ bị lây nhiễm bởi virút và vi khuẩn. Do đó, đối với cá nhân và gia đình, biện pháp phòng chống tốt nhất là:

(a) Nên nấu chín thức ăn. Khi thịt gà, vịt hay heo được nấu chín thì nguy cơ bị nhiễm cúm gia cầm cực thấp nếu không muốn nói là không hiện hữu. Cho đến nay, chưa có bằng chứng nào cho thấy virút có thể lây truyền khi thức ăn được nấu chín.

(b) Thức ăn chưa nấu nên để kín trong hộp và giữ trong tủ lạnh (nếu có) ở ngăn trên (ngăn đá) để phòng chống virút lan truyền.

(c) Tránh không ăn những món không nấu chín như tiết canh vịt, tiết canh heo, trứng vịt lộn.

(d) Cũng nên tránh tiếp xúc với những gia cầm có dấu hiệu bị nhiễm cúm gia cầm. Tránh tiếp xúc với phân gà, phân gia cầm nói chung, vì phân gia cầm là một nguồn lan truyền virút.

(e) Nếu đã tiếp súc gia cầm thì nên làm vệ sinh cá nhân cẩn thận. Một khi đã tiếp xúc với gia cầm, nên rửa tay chân bằng xà bông hay các chất alcohol diệt khuẩn.

(f) Trong nhà bếp, nên áp dụng biện pháp vệ sinh triệt để, như rửa thớt, dao, và nồi niêu thường xuyên.

Ở mức độ cộng đồng, hiện nay các giới chức y tế khắp nơi trên thế giới, kể cả Tổ chức y tế thế giới, đang tích cực đề ra biện pháp nhằm phòng chống cúm gia cầm. Trong thời đại du lịch toàn cầu bằng máy bay, việc phòng chống cúm gia cầm mang một ý nghĩa lớn và qui mô lớn. Các biện pháp phòng chống này có thể tóm lược như sau:

Thứ nhất là nhận diện vùng nguy hiểm cao. Việc đầu tiên là nhận dạng các cơ sở nông nghiệp nơi có gia cầm bị nhiễm virút H5N1, cách li cơ sở, hủy diệt toàn bộ gia cầm, xịt thuốc tẩy uế, cấm buôn bán gia cầm trong những vùng bị ảnh hưởng. Một trong những khía cạnh quan trọng của biện pháp này là bồi thường một cách thích đáng cho những thiệt hại kinh tế cho chủ nhân của cơ sở nông nghiệp có gia cầm bị nhiễm.

Thứ hai là chuẩn bị vắc-xin. Phần lớn các nước bị ảnh hưởng cúm gia cầm, kể cả nước ta, đang tích cực chuẩn bị dự trữ thuốc chống virút để đối phó với nạn dịch khi xảy ra. Một số nước như Úc thì đang cân nhắc xem có nên chích ngừa toàn bộ dân số để phòng ngừa hay không.

Thứ ba tôi đề nghị nên tăng cường truy tìm các trường hợp bị nhiễm virút H5N1. Một biện pháp ngăn chận cúm nhanh nhất là phát hiện bệnh nhân sớm để tách li bệnh nhân trước khi lan truyền sang người khác. Một chương trình thử nghiệm nước bọt hay thử máu của các bệnh nhân có những triệu chứng liên quan đến nhiễm virút cúm tại tất cả các bệnh viện trong cả nước có lẽ phải nên phát động.

Hiệu quả của vắc-xin ra sao ?

Chưa có vắc-xin nào có hiệu quả phòng chống cúm gia cầm H5N1 cả. Lí do là chúng ta chưa có kinh nghiệm qua virút này và vì thế không ai biết cơ chế đột biến của virút ra sao. Ngay cả các vắc-xin hiện tại cũng chỉ có hiệu nghiệm tương đối thấp, làm giảm triệu chứng vài giờ hay vài ngày.

Có thuốc nào điều trị cúm gia cầm không?

Thuốc chống virút không nhiều trên thị trường, bởi vì các công ti dược không có lợi ích thương mại để sản xuất các thuốc này. Hiện nay có thể kể đến 4 loại thuốc chống virút thường hay sử dụng để điều trị cúm thuộc nhóm A (mà H5N1 là một virút trong nhóm này), trong đó 2 loại thông thường là amantadine và rimantadine chẳng có hiệu nghiệm gì để chống lại virút H5N1. hai loại thuốc khác là zanamavir (tên ngoài thị trường là Relenza) và oseltamivir (tên thị trường là Tamiflu) có khả năng ngăn chận không cho virút đột biến và tái sản sinh. Nếu uống trong vòng vài ngày sau khi bị bệnh, hai thuốc này có thể làm giảm triệu chứng và giảm thời gian bị bệnh. Hiện nay, chúng ta chỉ có thể nói hai thuốc này (Relenza và Tamiflu) “có thể” có hiệu nghiệm phòng chống virút H5N1, nhưng cần phải có nhiều nghiên cứu tiếp để xác định.

 


200 năm Darwin
Agent Orange: collateral damage
Alexandre Yersin và Việt Nam
Bàn về hiệu quả vắcxin: lâm sàng và kinh tế
Bàn về vấn đề dịch thuật và đánh giá năng suất khoa học
Béo phì ở người Á châu
Béo phì ở trẻ em và virus
Bình luận từ Dr. Yến
Bưởi không gây ung thư vú
Bảo hiểm y tế cộng đồng
Bảo tồn môi sinh: Chiến tranh giữa hai thế giới
Bằng chứng khoa học thay vì lên lớp
Bệnh tả: không để Việt Nam thành Bangladesh thứ hai
Bệnh tật nhìn từ quan điểm của thuyết tiến hóa
Bệnh xơ hóa cơ delta qua y văn thế giới
Bổ sung kẽm và điều trị bệnh tả
Bộ gen trong cây lúa và triển vọng
Bộ Y tế phản ứng chậm với rét đậm
Chiều cao của người Việt
Chiều cao và tổng thống Mĩ
Cholesterol và bệnh Tim
Cholesterol: hung thần hay bạn?
Chuột và... các nhà khoa học
Chính sách y tế cần dựa vào bằng chứng khoa học
Chạy đua vũ khí và … dịch cúm
Chất béo, cholesterol, bệnh tim và statins: xét lại bằng chứng
Chất keo xã hội: hormones
Chất lượng nghiên cứu dịch tễ học và y tế cộng đồng của Việt Nam qua chỉ số H
Chất lượng nghiên cứu khoa học ở Việt Nam qua chỉ số trích dẫn
Chất vấn chuẩn chẩn đoán béo phì
Chế độ ăn uống với nhiều thịt động vật và nguy cơ tử vong
Chủng vi khuẩn tả hiện nay ở nước ta có phải mới xuất hiện?
Cuộc chiến hóa học phi pháp lớn nhất trong lịch sử chiến tranh
Câu chuyện y học: Leptin và béo phì
Có bao nhiêu bác sĩ viết chữ khó đọc
Có nên tập trung vào vi khuẩn E. coli ?
Có thể xảy ra đại dịch cúm gia cầm?
Công cụ đơn giản để chẩn đoán tiểu đường ở người Đông Nam Á
Cúm gia cầm và nhiễu thông tin
Cúm H1N1: biết và chưa biết
Cơ hội để khép lại một chương lịch sử đau lòng
Cần hiểu đúng về Ung thư và nguy cơ ung thư
Cần qui ước đạo đức cho kĩ nghệ thực phẩm
Cần tiêm chủng ngừa bệnh tả vùng có nguy cơ cao
Cần điều tra về chất lượng bệnh viện
Cổ phần hóa bệnh viện công và chất lượng
Cổ phần hóa: chưa phải cách duy nhất
DDT và vấn đề cân đối giữa lợi ích và nguy hiểm
Dinh dưỡng: một nguồn thuốc quí giá
DNA không nói dối, nhưng DNA có thể nói … sai
Dịch cúm gà: hoang mang và sự thật khoa học
Dịch cúm heo và tác hại kinh tế
Dịch tay-chân-miệng
Dịch tả: gọi đúng tên để phòng ngừa
Dựa vào khoa học, đừng dựa vào niềm tin!
E. coli – vài câu hỏi thông thường
Gen và bệnh tật
Ghen tuông dưới cái nhìn của tâm lí y khoa
Gian lận trong nghiên cứu khoa học: áp lực kinh tế và cơ chế bình duyệt
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC: KHƠI DẬY VÀ NUÔI DƯỠNG TÍNH HAM HỌC
Giải nobel y học hay sinh lí học 2007 và lợi ích cho người bệnh
Giải Nobel Y sinh học 2008 và những tranh chấp khoa học
Giải Nobel y sinh học 2010 vinh danh người đem niềm vui cho người vô sinh
Giải Nobel y sinh học năm 2005: Một cõi đi về với vi khuẩn
Giải Nobel y sinh học: Nhìn lại quãng đường 100 năm
Giải phẫu ghép mặt và vấn đề y đức
Gout ở xương sống
Gãy xương và tử vong: một vấn nạn y tế cộng đồng
Hiệu quả vắcxin có nghĩa gì?
Hoa vàng mấy độc
Hàm lượng đạm trong sữa “siêu thấp” hay “siêu cao”?
Hóa chất khai hoang trong cuộc chiến Viện Nam: Qui mô và tầm ảnh hưởng
Hướng đi nào để giải quyết vấn đề chất độc da cam ở Việt Nam
Hậu “mắm tôm được minh oan”: bằng chứng khoa học, nhà xí và nghiên cứu
Hệ Thống Học Vị Và Học Hàm Khoa Học Ở Vài Nước Tây Phương
Hợp tác khoa học kiểu nhảy dù - Nguyễn Văn Tuấn
Khi bác sĩ trẻ “khoe” quá nhiều
Khoa học và ngụy khoa học: một vài đặc điểm và khác biệt cần biết
Khoa học, xã hội, và rủi ro
Không thể thành Phù Đổng trong 20 năm!
Khẩu trang và phòng chống cúm A/H1N1
Kiểm định giả thuyết mắm tôm và vi khuẩn tả
Liều lượng melamine bao nhiêu là an toàn?
Lí lịch sinh học của heo và dấu vết văn minh nông nghiệp Đông Nam Á
Lượng giá mạng sống con người
Lợi ích của vitamin D
Miệng nhà quan
Mắm tôm có phải là “thủ phạm” gây bệnh tả? Xét lại bằng chứng khoa học
Mắm tôm và chuyện xin lỗi
Mắm tôm và dịch tả: phân biệt yếu tố nguy cơ và nguyên nhân
Mắm tôm vô tội!
Mắm tôm, nguyên nhân và hệ quả
Mối quan hệ giữa giới y khoa và kĩ nghệ dược
Mối quan hệ giữa giới y khoa và kĩ nghệ dược
Một bệnh hiếm X-linked recessive hypoparathyroidism
Một lần đi phỏng vấn
Một năm nhìn lại
Một phán quyết thiếu cơ sở khoa học
Một vài hiểu lầm tai hại
Một vài ngộ nhận về nghiên cứu khoa học
Một vài vấn đề về qui định chức danh giáo sư ở Việt Nam
Một vụ Madoff trong y khoa: Lại một ngôi sao y khoa rơi rụng!
Mỡ trắng, mỡ nâu
Mỡ  trong máu, huyết áp, và  tiểu đường
Nghiên cứu y học ở Việt Nam: Đặc điểm, thiếu sót, và sai sót
Nghiên cứu y học ở Việt Nam: Đặc điểm, thiếu sót, và sai sót
Nguyên nhân bệnh tiêu chảy
Ngó trên tay điếu thuốc đã lụi dần
Người cao tuổi và sự hạn chế của y khoa
Người ăn chay có mật độ xương như người ăn mặn
Người ăn chay có mật độ xương như người ăn mặn
Nhân chuyện dịch tả nhớ lại John Snow
Nhân câu chuyện điện não đồ xét nghiệm nghiện ma túy:
Nhân năm khỉ_nguồn gốc con người hiện đại
Nhân năm Tý bàn chuyện thí nghiệm trên chuột
Nhìn lại khoa học Việt Nam năm 2008 qua công bố quốc tế
Nhầm lẫn trong y khoa: Khá phổ biến, nhưng ít ai biết!
Những câu hỏi và trả lời về dịch gia cầm
Những sai sót khó tin nhưng có thật
Những sai sót nguy hiểm trong toa thuốc
Những điều khó tin về “Bảy điều khó tin nhất trong y học”
Năm lí do cho mắm tôm “vô tội”
Phán quyết sau cùng: Chất béo không ảnh hưởng đến ung thư và bệnh tim
Phát hiện gien kiểm soát ráy tai: vài bài học về mò kim đáy biển
Phòng chống bệnh phải dựa vào bằng chứng khoa học!
Phòng chống H1N1 bằng rửa tay và khẩu trang: Biện pháp nào hiệu quả hơn?
Qui định cấp giấy phép lái xe dựa vào chiều cao và cân nặng: thiếu cơ sở khoa học và kì thị giới tính
Qui định cấp giấy phép lái xe dựa vào chiều cao: vấn đề giả định và bằng chứng khoa học
Quyền phê phán và trí thức
Quyền được tiếp cận hồ sơ bệnh án
Quản lý chất lượng: Thuốc phòng "tai nạn y khoa"
Rửa tay bằng xà phòng và tiêu chảy
Serotonin có liên quan đến chứng đột tử
Suy dinh dưỡng ở trẻ em: vấn đề của kinh tế
Sàng lọc trẻ sơ sinh trên phạm vi toàn quốc
Tai nạn y khoa trong bệnh viện
Thế nào là một "bài báo khoa học"
Thế nào là “Cơ sở khoa học” ?
Thịt chó là nguyên nhân của bệnh tiêu chảy cấp tính?
Thịt chó và bệnh tả: nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Tiên lượng bệnh Alzheimer bằng protein expression ?
Tiêu chuẩn chất lượng giáo dục đại học
Tiêu chuẩn chẩn đoán béo phì cho người Việt - Nguyễn Văn Tuấn
Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đái tháo đường (diabetes mellitus)
Tiêu chuẩn đề bạt giáo sư: Có nên căn cứ vào số lượng bài báo ?
Tiêu chảy cấp tính và bệnh tả: Định danh cho đúng
Truy tìm ung thư bằng mammography từ tuổi 50
Truyền thông và khoa học: Qui ước Ingelfinger
Truyền thông và y tế
Truyền thông, khoa học và … doanh nghiệp
Trà xanh và sức khỏe
Trách nhiệm và nhân đạo trong vấn đề chất độc da cam
Trái chanh và phòng chống bệnh tả
Trả lời những câu hỏi liên quan đến loãng xương
Trọng lượng cơ thể và tử vong ở người Trung Quốc: Ý nghĩa về việc xác định tiêu chuẩn chẩn đoán béo phì
Tuổi thọ của người dân giảm 10 năm ?
Tác dụng Placebo trong y học: Tâm lí và ý nghĩa
Tình yêu, sắc đẹp nhìn dưới quan điểm di truyền học
Tín hiệu môi trường từ những “làng ung thư”
Tính khoa học và minh bạch đằng sau xét nghiệm doping
Tại sao không phát biểu về nguyên nhân và hệ quả ?
Tại sao uống rượu gây đỏ mặt và nguy cơ ung thư thực quản
Tạo sinh vô tính và cái chết của Thượng đế
Tạo sinh vô tính và vấn đề sinh đạo đức
Tản mạn về SARS
Tỉ lệ tử vong do cúm heo là bao nhiêu ?
Tự trị, chất lượng và y đức thay vì cổ phần hóa bệnh viện công
Ung thư vú và vấn đề thông tin y khoa
Uống bia hấp dẫn muỗi
Vaccine phòng chống AIDS hiệu quả đến đâu ?
Vaccine phòng chống cúm A/H1N1
Vi khuẩn gây tiêu chảy và ý nghĩa tiêm chủng
Vi khuẩn tả trong chó ?
Viết văn có thể chữa nhiều loại bệnh
Viết văn và trị liệu
Việc ta, ta cứ làm!
Vài nhận xét về 12 điều lệ y đức của Việt Nam
Vài thông tin cần biết về các chương trình truy tìm ung thư vú
Vài đóng góp quan trọng của người Việt khoa học thống kê
Văn hóa khoa học
Văn hóa tranh luận và vấn đề ngụy biện
Vấn đề sinh tố: kẽm và đồng
Vấn đề truy tìm ung thư phổi và hiệu quả 
Vấn đề y đức trong nghiên cứu tế bào mầm (stem cells)
Vấn đề đo lường melamine
Vấn đề đào tạo tiến sĩ: kinh nghiệm từ Australia
Vắc-xin phòng chống ung thư cổ tử cung
Vắcxin ngừa viêm gan B: cẩn thận với “nhiễu thông tin”
Vắcxin ngừa viêm gan B: kinh nghiệm từ nước ngoài
Vắcxin phòng bệnh sởi - quai bị - Rubella: lợi và hại
Vắcxin phòng chống ung thư cổ tử cung: hiệu quả lâm sàng và kinh tế
Vắcxin phòng ngừa bệnh tả: rất cần thiết
Về chấn chỉnh đào tạo tiến sĩ: Công bố bài báo khoa học là một thách thức lớn ?
Về học vị tiến sĩ
Về một sự hiểu lầm thuật ngữ "prospective"
Về phản ứng phụ của bisphosphonates liên quan đến hoại tử xương hàm và rung nhĩ
Vệ sinh như là một loại hàng hóa
Vị thế của nền khoa học Việt Nam
Xung quang xì căng đan về nghiên cứu tế bào mầm
Xã hội hóa và an toàn thực phẩm
Xếp hạng đại học: cần minh bạch hóa phương pháp
Y học hiện đại và những hứa hẹn
Y học thực chứng: vài nét khái quát
Y Khoa và những nhầm lẫn chết người
Y tế dự phòng: nền tảng của y khoa hiện đại
Y đức và nghiên cứu y học
Ói mửa, cao huyết áp và hôn mê
Ăn chay như là một trị liệu
Ăn chay và loãng xương
Điều trị bệnh dựa vào màu da ?
Điều trị đau dây thần kinh tọa bằng phẫu thuật: không có hiệu quả
Đo lường hiệu suất khoa học
Đánh giá đúng tầm quan trọng của ung thư vú 
Đại dịch H1N1
Đại dịch và đại dịch ảo
Đại dịch đã đến ?
Đạo văn trong hoạt động khoa học
Đậu nành và sức khỏe: đâu là thực và đâu là giả
Đậu nành và sức khỏe: đâu là thực và đâu là giả
Đằng sau những con số hàm lượng đạm trong sữa
Đế quốc Trà
Đề bạt các chức danh khoa bảng: vài kinh nghiệm từ Úc
Đọc lại 12 điều y đức của Việt Nam
Đồi điều về sữa nhiễm melamine
Đừng quên melamine trong các thực phẩm khác!
Ước vọng 200 ?
“Kỹ năng mềm” cho nhà khoa học
“Sẽ” và “có thể”


Trang nhiều tác giả
Trang riêng của Lê Ngọc Dũng
Trang riêng của Lương Lễ Hoàng
Trang riêng của Nguyễn Bảo Trung
Trang riêng của Nguyễn Hoài Nam
Trang riêng của Nguyễn Hữu Đức
Trang riêng của Nguyễn Văn Tuấn
Trang riêng của Nguyễn Ý Đức
Trang riêng của Nguyễn Đình Nguyên
Trang riêng của Phan Xuân Trung
Trang riêng của Đỗ Hồng Ngọc
Trang riêng của Đỗ Minh Tuấn